Borsada kaldıraçlı işlemler yapmak caiz mi?

Altın, gümüş, döviz ve para türü varlıkların -buna kripto paralar/varlıklar da dahil- borsada kaldıraçlı işlemlere ya da vadeli işlem ve opsiyon piyasasında (VİOP) herhangi bir işleme konu olması caiz değildir. Zira para ve para türü varlıkların alım satımı; aynı cinsten ise eşit ve peşin, farklı cinsten ise peşin olmak zorundadır; aksi halde faiz cereyan edecektir. Ayrıca bir kredi/borç işlemi söz konusu olacaksa bu kredi/borçtan, kredi veren tarafın “menfaat getiren her karz faizdir“ ilkesi gereği herhangi bir menfaat sağlamaması gerekir.

Kaldıraçlı işlemlerde, aracı kurum/banka, eldeki mevcut paranın/teminatın 100 katına kadar işlem yapma imkânı tanımakta, başka bir ifade ile bir yönüyle şartlı kredi sağlamaktadır. Bu sağladığı kredi ile yapılan herbir işlemde komisyon almaktadır. Kredi karşılığı menfaat temini ise -yukarıda ifade edildiği üzere- bir tür faizdir ve dinen yasaklanmıştır. Günümüzde fetva heyetlerinin hemen hemen hepsi, –gerekçeleri arasında farklılık arz etmekle birlikte– kaldıraçlı işlemlerin caiz olmadığını belirtmişlerdir.^[1]Detaylı bilgi için bkz.: Forex işlemleri; Yatırım Aracı Olarak Kaldıraçlı/Marjlı Forex İşlemi ve Fıkhî Değerlendirmesi

Sorunuzda bahsettiğiniz risk meselesine gelince şunlar söylenebilir: Risk ticaretin doğasında var. Bu nedenle riskin varlığı tek başına meşru veya gayrimeşruluğun ölçütü olamaz. Asıl olan söz konusu riskin, dinen yasaklanmış bir işleme bağlı olmamasıdır. Sözgelimi, riskine katlanarak ve tarafların razı olmasıyla kumar ve şans oyunları meşru olarak kabul edilemediği gibi ticarette kar-zarar riskinin her zaman var olması da ticareti gayrimeşru hale getirmez. Bu nedenle her bir meselenin/işlemin özel olarak ele alınması ve ona göre değerlendirilmesi gerekir.

Bu yönüyle kaldıraçlı işlemlere bakıldığında; kaldıraçlı işlemlerde müşteri açısından yapılan işlemlerin risk yönünün kumara benzer bir nitelik taşıması; banka/kurum açısından ise hiç riske katlanılmaksızın -sağladığı kredi karşılığında- kazanç sağlamasının da söz konusu olması ilgili bazı fetvalarda dikkate alınmıştır. Ancak meselenin –yukarıda ifade edildiği üzere– şartlı kredi çerçevesinde ele alınmasının meselenin özü açısından daha sağlıklı olduğu söylenebilir. Zira işlemin özünde şartlı kredi/karz niteliği bulunmakta ve bu nitelik üzerinden banka/kurum tarafından alınan komisyon üzerinden menfaat temin edilmektedir. Kredi olarak değerlendirilmemesi durumunda ise kişinin kendisine ait olmayan bir para ile işlem yapması söz konusu olacaktır ki bu da caiz değildir.