Soru Detayı: Arabistan’da havalar sıcak olduğu için beyaz giymek mantıklıdır. Çünkü beyaz bütün renkleri yani ışığı yansıtır. Işığı soğurmayıp da yansıtması ise daha serin kalmaya vesile olur. Bu açıdan bakınca Peygamber Efendimiz bölgenin iklimine göre en uygun bir şekilde giyinmişti. Şu an benim yaşadığım ülkede yani Finlandiya’da havalar genellikle soğuk. Bu mantıkla daha sıcak kalabilmek için ışığı yansıtan değil soğuran bir kıyafet giymek daha mantıklı olur. Efendimiz iklime uygun giyinmişti, ben de iklime uygun giyiniyorum diye düşünerek siyah giyinirsem sünnet sevabı işlemiş mi olurum yoksa sünnete muhalefet mi etmiş olurum? Sünnet olması için kıyafetin ille de beyaz mı olması gerekir?

Cevap:

Allah Resûlü’nün yemesi, içmesi, yatıp kalkması, giyim-kuşamı gibi gündelik hayatındaki eylemleri, sünnetin nafile kısmında “âdâb” olarak isimlendirdiğimiz alt başlığı oluşturur ve Efendimiz’in (sallallahu aleyhi vesellem) âdâbına riayet edip onu hayatına uygulayan kimse, gündelik hayattaki normal işlerini dahi ibadete çevirme gibi bir mazhariyete erer. Bu tür fiiller, Resûlullah’a muhabbetten ötürü ve O’na uymak maksadıyla yapıldığı takdirde insana sevap kazandırır. Terk edilmesi ise, -Allah Resûlü’ne muhalefet etme gibi bir kötü niyete matuf olmadığı sürece- sünnete muhalefet manasına gelmez.

Elbisenin beyaz renkli olmasının Suudi Arabistan iklimiyle  ilgisi muhtemel olmakla beraber, ilgili rivayetlere bakıldığında iklimden çok, “temizlik” ve “hoş görünüm”e vurgu yapıldığı görülmektedir. Şu hadiste bunu açıkça görmek mümkündür.

• “Beyaz renk elbise giyiniz. Çünkü beyaz daha temiz ve daha hoş görünümlüdür. Ölülerinizi de beyaz kefene sarınız.” ^[1]1 Nesâî, Cenâiz 38, Zînet 97; Hâkim, Müstedrek IV,185. Ayrıca bk.Tirmizî, Edeb 46;İbni Mâce, Libâs 5
• “Beyaz renk elbiseler giyiniz; çünkü elbiselerinizin hayırlısı beyaz olanlardır. Ölülerinizi de beyaz kefene sarınız.” ^[2]2 Ebû Dâvûd, Tıb 14, Libâs 1;Tirmizî, Cenâiz 18, Edeb 46. Ayrıca bk. Nesâî, Cenâiz 38, Zînet 97; İbni Mâce, Cenâiz 12, Libâs 5

Allah Resûlü’nün (s.a.v) beyaz renkli elbiseyi daha çok tercih edip tavsiye etmesiyle beraber hadislerde siyah^[3]3 Müslim, Libâs ve zînet, 36, yeşil ^[4]4 Ebû Dâvûd, Libâs, 16, kırmızı ^[5]5 Buhârî, Libâs, 35 ve sarı ^[6]6 Ebû Dâvûd, Libâs, 15 gibi farklı renkli elbiseler de giydiği görülmekte; bunun yanında, göze batan renklerden çok hoşlanmadığı da rivayet edilmektedir ^[7]7 Tirmizî, Edeb, 45. Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem) giyimde sadelik, temizlik ve doğallığı tercih ve tavsiye eder, vücut hatlarını belli etmeyen rahat ve bol elbiseler giyer ve ashabına da böyle emrederdi.

Beyaz elbiseye vurgu yapılması şu şekilde de anlaşılabilir: Malum, insanın giydiği elbise uzun süre yıkanmadığında kirlenir ve kokar. Arabistan şartları, sıcaklık, o dönemin iş temposu vs düşünüldüğünde, Efendimiz (sallallâhü aleyhi ve sellem), koyu, kir göstermeyen elbiseler yerine ashabına, kiri gösteren beyaz elbise giymeyi tavsiye etmiştir. Çünkü beyaz ve açık renkler temizliğin aynasıdır. Aslında bu, bir yönüyle soru sahibinin söylediği hususla da kesişir. Şöyle ki, ışığı soğuran renkler sıcak yerlerde insanı çok terleteceğinden, daha çok kire, kokuya sebebiyet verir.

Meselenin bir başka yönü de şudur:
Sünnet kavramı; kapsamı itibarıyla, Efendimiz’in (sallallâhü aleyhi ve sellem) söz, fiil ve takrirlerini içine aldığı gibi, dönem ve şartlar farklılaşsa da mevcut şartlar altında yine O’nun söz, hal ve tavırlarının ışığı altında hareket etmeyi de içine alır. Yani karşılaşılan herhangi bir meselede çözüm adına ortaya konacak şeyler belirlenirken, Efendimiz’in (sallallâhü aleyhi ve sellem) meseleleri çözme adına ortaya koyduğu yol, yöntem ve hareket tarzı O’nun söz, hal ve tavırlarından süzülerek tespit edilir ve içinde bulunulan ortam ve şartlara uyarlanırsa bu da sünnetin kapsamı içerisinde yer alacaktır. Bunun yanısıra bir veya birkaç hadisten değil de pek çok hadisten elde edilen temel hedefler ve küllî prensipler vardır. Bu hedef ve prensiplerin pratiğe aktarılması belli kalıp ve şablonlara, daha doğru bir ifade ile belli bir şekle emanet edilmeyip her yerin veya her dönemin kendi şartlarına uyarlanabilecek umumi ilkeler şeklinde Efendimiz’in (sallallâhü aleyhi ve sellem) hayatında yer almıştır. Dolayısıyla bu ilkeler de başka değil yine Efendimiz’in söz, tavır ve davranışlarının cümlesinden çıkarılmıştır. Bunlar, yaşanılan çağın şartlarına uyarlanıp pratiğe aktarıldığında şekil ve formlarda veya kullanılan araçlarda değişiklik/farklılık olsa da yine de sünnete göre veya sünnetin ışığı altında hareket edilmiş olunacaktır.

Örneğin “sağlığın korunması” birçok ayette ve hadiste yer almıştır. El, ağız ve beden temizliği ^[8]8 Buhari, Savm, 27, helal ve temiz gıdalarla beslenme ^[9]9 Bakara 2/168, bulaşıcı hastalıkların olduğu yerlere/bölgelere girmeme uyarısı ^[10]10 Buhari, Tıbb, 19,30 gibi emir ve tavsiyelerin ana hedefi “sağlığın korunması”dır. Bunun gerçekleştirilmesi ise yaşanılan bölge, şartlar ve zamana göre şekil ve format açısından farklılık gösterecektir.

Buna göre değerlendirdiğimizde, iklim şartları gözetilerek elbise giyiminde yapılan tercihlerin sünnet kapsamına dahil olabileceği mevzuunun her ne kadar özelde yukarıdaki hadislerden çıkarılması  -Efendimiz’in ortaya koyduğu gerekçeye bakılınca- belki biraz zor görünse de, “sağlığı koruma”yı salık veren diğer hadislerin ışığında düşünüldüğünde, iklim şartlarını gözeterek giyinmenin Allah Resûlünün (sallallahu aleyhi vesellem) sünnetine dolayısıyla da sünnetullaha/Allah’ın koyduğu kevnî kanunlara uygun olacağı ve kişiye sevap kazandıracağı rahatlıkla söylenebilir. Buna göre şayet bir yerde siyah elbise giymek iklime daha uygun ve sağlığı koruma açısından daha yararlı ise, -beyaz elbise giymenin sünnet olması mahfuz- bu da sünnetin genel kapsamı içerisinde kendisine yer bulacaktır.

Özetle, beyaz elbise, hadislerde, özellikle “temizlik” ve “hoş görünüm”e vurgu yapılarak tavsiye edilmiştir. Dolayısıyla Allah Resûlü’nün (sallallahu aleyhi vesellem) bu tavsiyesi, bu yönleri gözetilerek hayata aktarıldığında kişiye sünnet sevabı kazandıracaktır. Ama Kur’ân ve Sünnet’in gerçekleştirmeyi gaye edindiği maslahatlar “hoş görünüm”den ibaret değildir. Dinimizin bu iki ana kaynağında ortaya konan pek çok hedef vardır. Bu açıdan düşünüldüğünde, “sağlığın korunması, bulunulan yerin şartlarına ayak uydurulması” gibi Kur’ân ve Sünnet’in ortaya koyduğu temel hedefleri gerçekleştirme adına ve bu yönüyle Allah Resûlü’ne ittiba maksadıyla yapıldığında, iklimsel şartlara göre gerek renk tercihi gerekse incelik-kalınlık vb. özelliklerin gözetilmesi de -başta ifade edildiği üzere- kişinin gündelik hayattaki normal işlerini dahi ibadete çevirme gibi bir netice verecektir.

Bir son söz olarak, yukarıda zikrettiğimiz hususlardan hareketle Sünnet’e uygun giyinme konusunda şunu da söyleyebiliriz: Sünnet, Müslümanlara, giyim kuşamda üniforma misali tek tip bir şekil ve yaklaşım sunmuyor; genel esasları söyledikten sonra bunları uygulamayı kişinin durumuna, yaşadığı ortamın gereklerine, İslâmî dolayısıyla insanî genel maslahatların gerçekleştirilmesine bırakıyor.

Selametle kalın, takipte kalın.

Kıtmir kolyesi, Allah isminin yazılı olduğu kolye vb. gibi eşyalarla tuvalete, banyoya girmek sakıncalı mıdır?

Şüphesiz ki, ayet ve çeşitli duaları ihtiva eden kitapçıkları kirli yerlere götürmemek, tuvalete sokmamak en güzelidir. Mümkün olsa da buralara girerken münasip bir yere konsa, çıkarken de alınıp yine cebe indirilse. Ama bu, en güzeli olmasına rağmen her zaman mümkün değildir. Diğer taraftan, gerek okumak gerekse korunmak için cepte gezdirilen kitapçığı ‘üzerine alma, gezdirme’ demek de uygun olmasa gerekir. Bu sebeple değerli fıkıh kitabı Mülteka’nın şerhi Dâmâd’dan bir nakil yaparak çıkış yolu tesbit ve tercih edeceğiz. Şöyle denmektedir mezkûr kitaptaki kayıtta: “Cebinde Kur’an ayetlerinden yahut da Allah’ın isimlerinden yazılar bulunan kimsenin, bunlarla tuvalete girmesinde beis yoktur. Bunlar bir şeye sarılı olursa yine beis yoktur. Sarılı olmak hürmete daha yakındır. Bununla beraber, mümkün olduğu kadarıyla tedbir alıp dışarıda temiz bir yere bırakmak daha güzeldir.” Bu konuda verilen bir misalde, yüzük üzerindeki ayet ve mübarek kelimelerden de söz edilmekte, ayet yazılı yüzükle tuvalete girilmemesi gerektiği ifade edilirken, yüzüğün ayet yazılı kısmı avuç içine alınıp da muhafaza edildiği takdirde girilebileceğine de işaret edilmektedir. Bu açıklamalara göre, kitapların bir beze yahut da münasip bir kâğıda ve benzeri özel sargılara sarılıp da cepte bulunması halinde mahzur olmayacağı noktası kuvvet kazanmaktadır. Tuvalete giremeyeceğinden korkarak bunları terk etmektense, cebine koyup hürmetli şekilde muhafaza ederek taşımayı tercih etmekte isabet olsa gerektir. Bu kolyelerin korumasından ziyade, Allah’ın koruduğunu unutmamak gerekir. Bu tür kolyeleri vesile bilmek lazımdır. Allah kuluna zarar verilmesine izin vermediği müddetçe kolye olsa da olmasa da kimse o kula zarar veremez. Asıl koruyan Allah’tır. Eğer bazı musallat olma durumlarından ötürü bir hocanın tavsiyesiyle takılıyorsa bunları çıkarmamakta fayda vardır. Bu durum ileri derecedeyse tuvalete girerken de çıkarılmayabilir.

Erkekler ve Kadınlar Epilasyon Yaptırabilirler mi?

Epilasyon, iğne vb. ile tüy diplerinin yakılması ve tüylerin tekrar çıkmasının önlenmesi uygulamasına verilen isimdir. Bu uygulama özellikle yüzlerde ve hormon bozukluğu sebebiyle anormal şekilde çıkan kıllarda uygulanır.

Erkeklerin vücudundaki kıllara epilasyon yaptırması câiz değildir. Bunun istisnası, erkeğin görünümünü bozan, göze çirkin gelen, hormon bozukluğu gibi sebeplerden dolayı vücutta görülen ve fıtrattan olmayan fazlalık kıllardır.  Bu tür durumlarda erkekler epilasyon yaptırabilirler.

Kadınlar, kaşlarında normal görünümün dışındaki kılları, yüzlerinde çıkan ve kadının fıtratından olmayan bıyık veya sakal gibi tüyleri bu uygulamayla aldırılabilir. Ancak kadınların yüzündeki ince ve tabiî olan ayva tüylerini kesmeleri câiz olmadığı gibi bunlara epilasyon yaptırmaları da câiz değildir.

Kadınların, kol ve bacaklarındaki kılları kesme meselesi yukarıda geçmişti. Epilasyon da aynı şekilde düşünülebilir. Câiz diyenler olsa da biz tavsiye etmeyiz. Zira vücuttaki kılların mutlaka birer vazifesi vardır. Onları vazifelerinden alıkoymak doğru değildir.

Mahzurlarıyla beraber epilasyon yaptırmak isteyenlerin bunu mahremi olmayan erkeklere yaptırmaları câiz değildir. Çünkü bu bir hastalık veya zaruret sayılmaz. Zaruret olmadığı takdirde bir kadının mahremi olmayan erkeklere avret yerlerini göstermesi haramdır. Eğer epilasyonu yapacak kimse kadın ise, bu takdirde kadının kadınlara karşı olan avret sınırlarını gözetmesi gerekir. Yani epilasyon yaptıracak bir kadının, diz kapağıyla göbeği arasını, kadın doktora da olsa göstermesi câiz değildir.

Erkekler ve Kadınlar Bacak, Göğüs veya Sırtındaki Kılları Aldırabilirler mi?

Erkekler ister epilasyon isterse kesici bir aletle olsun göğsünde, sırtında, kol ve ayaklarında olan kılları, ameliyat ve benzeri tıbbî bir mecburiyet olmaksızın alması ve aldırması caiz değildir. Bu tür müdahaleler yaratılışa müdahale şeklinde algılanmıştır. İster özenerek olsun, ister böyle bir arzu ve niyeti bulunmasın, bunun dışında vücuduna yapacağı müdahaleler onu karşı cinse/kadına benzer kılar ki bu asla caiz değildir. Çünkü erkeğin kadına, kadının erkeğe benzemeye çalışması şiddetle yasaklanmıştır. Ayrıca bu müdahaleler yaratılışa da müdahale sayılır ki, bu da haram kılınmıştır.

Kadınların ise kollarındaki ve bacaklarındaki kılları kesmesi caizdir. Bu hususta şunu hatırlatmak gerekir ki kadının erkeklere karşı avret yerleri bellidir. Bu takdirde bir kadının, mahremi olmayan erkeklere güzel görünmek için kollarındaki ve bacaklarındaki kılları alması veya aldırması caiz olmaz. Bu uygulamanın caiz olabilmesi için kadının bu uygulamayı, kocasına karşı güzel görünmek niyetiyle yapmalıdır.

Erkekler ve Kadınlar Yüzlerindeki Kılları Aldırabilirler mi?

Erkeklerde çıkan ve erkeğin fıtratından olan sakal ve bıyık gibi kıllar kadında çıktığı takdirde bu kılların aldırılması caizdir. Zira sakal ve bıyık kadının fıtratından sayılmadığı için alınabilir hatta bu tür kılların alınması müstehaptır.  Ancak kadınların yüzündeki ince ve tabiî olan ayva tüyünü alması veya aldırması caiz değildir. Bu, “Allah yüz tüylerini yolan ve yolduran kadına lânet etsin…”  hadisindeki yasak kapsamına girer.

Erkekler ise sakal ve bıyık dışında yanaklarında çıkan göze çirkin gelen fazlalık kıllarını, fıkıh kitaplarımızda “muhannes” ismiyle geçen “kadınlaşmış erkekler”e benzememek şartıyla aldırabilirler.

Kadınlar açısından dikkat edilmesi gereken bir hususu hatırlatmakta fayda mülahaza ediyoruz.  Daha önceden kaşlarını alıp da bundan vazgeçen bir bayan, kaşlarının ince haline alıştığından dolayı, yeni çıkan kaşlarını fazladan çıkıyor görebilir. Evvela buna dikkat etmek gerekir. Bu husus göz ardı edilmediği takdirde, kaşlar hakikaten rahatsızlık verecek derecede normalden ve eski halinden fazla çıkmaya başladıysa ve bu durum sadece kendi kanaatinden ziyade başkaları tarafından da açık bir şekilde fark ediliyorsa kaşlar, aslî haline döndürülebilir.

Önce genel manada renk meselesini ele alalım: Efendimiz’in özellikle üzerinde durduğu bir renk yoktur. Sade ve güzel giyinen Peygamberimiz, genellikle dikkat çekmeyen, kendini çok belli etmeyen ve göze batmayan renkleri seçmiş, onları giymiştir. Bir hadislerinde şöyle buyururlar: “Kim dünyada, dikkatleri üzerine çeken bir şöhret elbisesi giyerse, Allah, alçaltacağı gün alçaltıncaya kadar o kimsenin yüzüne bakmaz” (Ebu Davud, Libas 5).

Efendimiz, kırmızı ve sarıyı giymekten insanları sakındırmıştır. Ancak bu sakındırma, haram manasına gelmemektedir. Eğer haram olsaydı, kendilerine hediye edilen kırmızı bir elbiseyi hiç giymezdi, giydi ve daha sonra bir sahabiye hediye etti. Kendisi onu üzerinde tutmadı ama sahabinin giymesine de ses çıkarmadı. Dolayısıyla kırmızı ve sarı haram değildir, ancak sünnette de yeri yoktur.

Mezhep imamları da sarı ve kırmızı renk elbise giymekle ilgili gelen rivayetleri değerlendirdiğinde farklı hükümlere varmışlardır. Hanefiler karışık renkli olmayan saf kırmızı ve sarıdan imal edilmiş elbise giymeyi tenzihen mekruh kabul ederken, Şafi ve Malikiler buna mübah demişlerdir.

Erkek veya kadının beyazlaşan saçlarını sarı veya kızıl renge boyamaları müstehap görülmüş; siyaha boyamaları ise, sağlam görüşe göre caiz görülmemiştir. Ancak genç kimsenin siyah boya kullanmasında da bir sakınca yoktur. Diğer yandan boya malzemesi olarak kına ve vesîme denilen, boya sanayinde kullanılan bir bitkinin tercih edilmesi tavsiye edilmiştir

Kına kırmızısı ve kırmızı-siyah karışımı nebâti boyalarla boyamak ittifakla caizdir. Kadınların, saçlarını siyaha boyamaları umumiyetle caiz görülmüştür. (İbn Hacer, Fethu’l Bari, 12/473-477)

Peygamberimizin (s.a.v.) zamanında Yahudi ve Hıristiyanlar ağaran saç ve sakallarını boyamıyorlardı. Peygamberimiz onlara benzememeleri için Sahabeyi boyamaya teşvik etti. Mesela, saçlarına kına yakmış bir adam gelmişti. Hz. Peygamber (sas): “Bu ne güzel!” buyurup takdir etti. Az sonra kına ve ketem ile boyanmış biri geldi. “Bu evvelkinden de güzel!” buyurdu. Sonra saçlarını sarıya boyamış biri daha gelmişti ki: “Bu öbürlerinden de güzel!” buyurdu. (Ebu Davud, Tereccül 19; İbnu Mace, Libas 34)

Erkeklerin saçlarını siyah renge boyamaları tartışmalı olsa da kadınlar için siyah renk caiz görülmüştür. Kına kırmızısı ve kırmızı-siyah karışımı nebâti boyalarla boyamak her iki cins için de ittifakla caizdir.

Sakal ve saç boyama meselesi Peygamber Efendimiz tarafından teşvik edilmiş olup, bir emir değildir. Onun için de kimi sahabi boyarken, kimileri de boyamamışlardır. (Ebu Davud, Libas 18, Tereccül 19; Nesai, Zinet 17; Buhari, Libas 66, Menakıb 23; Müslim, Fedail 100-105)

Önce genel manada renk meselesini ele alalım: Peygamber Efendimiz’in özellikle üzerinde durduğu bir renk yoktur. Sade ve güzel giyinen Peygamberimiz, genellikle dikkat çekmeyen, kendini çok belli etmeyen ve göze batmayan renkleri seçmiş, onları giymiştir. Bir hadislerinde, “Kim dünyada, dikkatleri üzerine çeken bir şöhret elbisesi giyerse, Allah, alçaltacağı gün alçaltıncaya kadar o kimsenin yüzüne bakmaz” (Ebu Davud, Libas 5).

Efendimiz, kırmızı ve sarıyı giymekten insanları sakındırmıştır. Ancak bu sakındırma, haram manasına gelmemektedir. Eğer haram olsaydı, kendilerine hediye edilen kırmızı bir elbiseyi hiç giymezdi, giydi ve daha sonra bir sahabiye hediye etti. Kendisi onu üzerinde tutmadı ama sahabinin giymesine de ses çıkarmadı. Dolayısıyla kırmızı ve sarı haram değildir, ancak sünnet de değildir. Mezhep imamları da sarı ve kırmızı renk elbise giymekle ilgili gelen rivayetleri değerlendirdiğinde farklı hükümlere varmışlarıdır. Hanefiler karışık renkli olmayan saf kırmızı ve sarıdan imal elbise giymeyi tenzihen mekruh kabul ederken, Şafi ve Malikiler buna mübah demişlerdir.

Hanefilerin saf kırmızı ve sarıdan mamul elbise giymeyi tenzihen mekruh saymalarındaki bir hikmet de muhtemelen, “farklılık mülahazası” endişesidir. Yani, bu renkleri giyen insan, halk arasında çabuk belli olur, dikkat çeker. Bu da elbise sahibine değişik duygular verebilir. O insan kendini farklı hissetmeye başlar. Haddizatında bu durum dikkat çeken bütün renkler için geçerlidir. Herkesin gri, kahverengi giyindiği bir ortamda bembeyaz giyinmek de aynı netice hâsıl ettirir. Oysaki güzel olan ve tavsiye edilen, insanlardan bir insan olma ve onlar arasında kendini belli etmemedir. Belli olacak ve sahibini öne çıkaracak bir husus varsa o da güzel ahlaktır.

Değil insan bedenine, hayvanların dahi yüzlerine, hatta sırtlarına ve arkalarına böyle dövmeler yapmayı uygun bulmadığını ashabına haber vermiş, yapanları da azarlamıştır.

Buharî’deki bir hadîsin meâli şöyledir:

Saçlarına insan saçı ekleyen ve ekletenle, dövme yapan ve yaptırana Allah lânet etmiştir!

Bu hadis insan saçından yapılan perukla, dövme yapmanın haramlığına delil olmaktadır. Çünkü Allah’ın lâneti ancak haramı irtikâp eden içindir.

Bir diğer hadîste lânete müstehak olanlara, dişlerini törpüleyip inceltenlerle, fıtrî varlığını gösteriş için değiştirmek isteyenler de ilâve edilmiştir.

İnsana ahlâk ve huy güzelliği yetmeli, bunun dışında yaratılışını değiştirmeye kalkışarak sun’î güzellikler aramaya tenezzül etmemelidir. Allah insanı dış güzelliğiyle değil, iç temizliği, ahlâk güzelliği ve dinî haliyle beğenir, İslâmî emirleri yerine getirmesiyle değerlendirir.

Ahmet Şahin

Anladığımıza göre “kullanılabilir mi” derken bayanları kastediyorsunuz. Çünkü zaten erkeklerin bu çeşit deodorantları kullanmasında bir sakınca yoktur. Bayanlara gelince soruda zaten alkolsüz dediğinize göre geriye bir mahzur ihtimali kalıyor. O da bu deodorantların kokusudur. Çünkü bayanların dışarıda yabancıların yanında güzel koku sürünmeleri caiz değildir. Onlar ancak evlerinde kocalarına karşı kokulanabilirler. Buna göre eğer bu deodorantları süründüklerinde, yanlarından geçenler bunun kokusunu duyuyorlarsa bu caiz değildir. Ama bunlar sadece terlemeyi önlüyor ve bu şekilde bir koku neşretmiyorlarsa bu takdirde bunları kullanmanın bir mahzuru yoktur.

Bu konuda fakihlerimiz Arfece hadisine dayanarak bazı hükümlere varmışlardır. Bu zatın cahiliyye döneminde Külâb isimli vadide geçen savaşta burnu kesilmiş, bunun üzerine gümüşten bir burun edinmiş, bu, koku yapınca da Rasulüllah Efendimiz (s.a.s) kendisine altından bir burun edinmesini emretmişlerdir. (Ebu Dâvûd; Hâtem 7; Tirmizi, Libas 31) İmam-ı Azam bu ruhsatın sadece Arfece için olduğunu söyleyerek diş tedavisinde altın kullanmayı caiz görmemiştir. Fakat İmam-ı Muhammed dişleri altın telle bağlamayı caiz görmüştür. Ancak müctehid imamlarımız dönemlerinde mes’ele, günümüzde olduğundan biraz farklı bir görünümde idi.

Günümüz âlimlerinden de altın ve gümüşün zarurete veya ihtiyaca binaen diş tedavisinde kullanılabileceğini söyleyenler vardır. Ancak bu süs ve ziynet için olursa caiz olmayacaktır. Bununla beraber,  günümüzde diş tedavilerinde altının yerini tutabilecek farklı madenler bulunduğunda ve doktorumuz da sağlığımız açısından bunları kullanmanın bir mahzuru olmadığını söylediğinde herhalde altından kaçınmak ihtiyata daha muvafık olacaktır.

Kısaca dişlerin kaplamasında altın kullanmaya cevaz verenler varsa da ihtiyatlı yol dişleri altınla kaplamaktan kaçınmaktır.

Yüz; kadın için, yaratılışındaki güzelliğin yansıdığı aynası, aynı zamanda da vücudunun odak noktasıdır. Allah yarattığı her şeyde olduğu gibi yüzü de ahenkli, dengeli ve son derece mükemmel yaratarak adeta, Kendi Cemal’inin tecellisini aksettirmiştir. Bu anlayışın esas alınması ile yüz üzerinde keyfi değişiklikler (ağız, burun estetiği) yapmak, hem Allah’ın (c.c) yarattığını beğenmeme manasına gelir hem de insanları aldatmaya girer ki ikisi de caiz değildir.

Güzellik de çirkinlik gibi göreceli bir şeydir. Günümüz anlayışı maalesef insanlara bir güzellik anlayışını dayatıyor. Buna göre belli kilonun üzerindekiler ve yüz, saç ve kaşları belli şekilde olmayanlar -sözde- güzel sınıfına giremiyorlar. Reklamlar da bu anlayışı iyice kafalara yerleştiriyor. Belini inceltmek için bir sürü insanın onca uğraşmalarını ve neticede ne hale geldiklerini gazetelerden okuyoruz.

Kadınların kaşlarının belli bir şekli vardır. Onların yüzlerinde ve üst dudaklarında erkeklerde olduğu gibi tüyler bitmez. Şayet bir kadının yüzünde dikkat çekecek şekilde tüyler varsa veya bıyık çıkmışsa onun bunları aldırması mahzurlu değildir. Çünkü kadında fıtrat olarak böyle tüylerin olmaması normaldir. Bunları almak ve aldırmak fıtrata dönmektir.

Ancak kaş aldırmaya gelince o tamamen farklı bir konudur. Bu konuda Efendimiz’in açık yasakları vardır ve O (sallallahu aleyhi vesellem), kaş alan ve aldıranın Allah’ın lanetine uğrayacağını beyan etmiştir. Kadının, sosyal hayata katılmak bir yana, eşi için süslenme maksadıyla bile kaşlarını aldırması caiz değildir. Buna göre normal olan iki kaşın arasını almak sünnet olmaması bir yana, insanlara daha güzel görünmek için yapılırsa caiz olmaz. Ancak, iki kaşın arasındaki kıllar, erkeklerde olduğu gibi gür bir şekilde geliyorsa, normal kadın görüntüsüne çevirmek maksadıyla bu kılları almak, herhalde fıtrata dönüş olacaktır. Böyle bir erkeksi görünüm yoksa, olduğu gibi kalması gerekir.

İslâm’da asıl olan mübah, yani caiz olmadır. Bir şey, eğer dinin  temel hükümlerine aykırı bir vasıf taşırsa haram olur. Giyecekler ve yiyecekler tek tek sayılıp, şu helal, şu haram denmemiştir.

Genel prensiplerle yeni çıkan giyecek ve yiyecekler değerlendirilir. Bir insanı sıcak ve soğuktan koruyan ve avret yerlerini örten elbiseler eğer başka bir dinin o dine has bir kıyafeti değilse caizdir.

Avret yerlerin rengini gösterecek ölçüde şeffaf elbise giymek caiz değildir. Kalın olmakla beraber yine avret mahallerinin şeklini belli edecek ölçüde dar olan elbise giymek de hoş karşılanmamıştır. Avret yerlerinin dışında kalan kısım ise ne haram ne de vacip olur; o Müslümanların örfüne bırakılmıştır. Örfe ters olanlar mekruh, uygun olanlar caiz olur.

Buna göre kot pantolon giyilmesinde bir mahzur yoktur. Ancak tek çeşit kot pantolon yoktur. Buna göre vücuda yapışan ve avret yerlerini belli eden kot veya başka bir elbise giymek mekruhtur. Bir yerdeki Müslümanlar kot giyene iyi bakmıyorlarsa orada da en azında Müslümanların genel bakışına saygı adına kot giymemek yerinde bir davranış olur.

Kısaca, giyim kuşamda elbisenin dar olmaması, altını gösterecek kadar şeffaf olmaması, başka bir dinin kıyafeti olmaması, gösterişe sevk etmemesi, israf sayılacak kadar pahalı olmaması ve toplum tarafından da yadırganmaması gibi genel prensipler vardır. Kıyafetlerdeki genel prensiplere uyan herhangi bir elbise, kot dahi olsa giyilebilir.

Bu konuda şu makalemize müracaat edilebilir:

Giyim Kuşam Üzerine

Sakal bırakmak sünnettir, bırakılmış sakalı kesmek haram görülmüştür. Sünnette, sakalın bir kısmını bırakıp bir kısmını kesme diye bir şey yoktur. Sakal bırakılacaksa hepsi birden bırakılır ve bakımı görümü yapılır.

Top sakal bugün daha ziyade bir özenti haline geldi. İnsanlar kendilerini bu şekilde daha farklı bir şekilde yansıtmaya çalışıyorlar. Bu caiz değildir. Çünkü olduğundan farklı görünme, suniliklere girme dinimizce hoş karşılanmamıştır. Müslümanın kendine ait bir şekli ve giyimi vardır ve o olduğu gibi görünür, tabiidir.

Zaruret varsa bir insan top sakal da bırakabilir ama bu zaruretin çerçevesi çok önemlidir. Bazı duyguları tatmin etmek, bir zaruret değildir.

Bu konuda “Sakal Üzerine” makalemiz de okunabilir.

Gençken saçı dökülenlerin kendi saçlarından olmak üzere, saç ektirmeleri tedavi mahiyetinde olduğundan caizdir. Çünkü genç bir insanda asıl olan saçlı olmaktır. Yaşlıların saçlarının dökülmesi tabiî olduğu için onların saç ektirmeleri haram olmasa da bazı mahzurları vardır. Çünkü yaşlıların ektirdikleri saçla, kendilerini etrafa farklı gösterme hissine kapılmaları kuvvetle muhtemeldir. Yaşlı olduğu halde genç gibi görünmeye çalışmak, bir nevi riya ve aldatma olur. Böyle bir şey olmasa bile, yaşlıyken saç ektirmenin insandan götürdüğü mutlaka bir şeyler vardır diye düşünüyoruz.

Bununla beraber diyebiliriz ki, insan psikolojik bir sıkıntıya girmiyorsa, aşamayacağı bir durum yoksa saç ektirmek gibi pahalı bir harcamaya sırf güzel görünmek için girmesini tavsiye etmeyiz. Oraya vereceği parayı hayra versin, öteye bir yatırım yapmış olur.

Gösteriş yapmak, farklı görünmek, yaşı konusunda insanları aldatmak vs niyetlerle yapılan hiçbir saç ekimi caiz değildir.

İçinde, dinimizce haram kılınan alkol, domuz ürünleri gibi şeylerle, insan sağlığına zararlı kanserojen maddeler varsa, kullanmak caiz olmaz. Henüz açıkça yazılıp çizilmese de parfümeri malzemelerinin zannedildiği gibi temiz ve zararsız olduğunu düşünmüyoruz. Uzun vadede ortaya çıkacak zararlar içerdiği kanaatini taşıyoruz.

Benler büyükse, normalin dışında bir görünüm arz ediyorsa, yüzün normal görüntüsünü bozuyorsa, tedavi maksadıyla ya da aslına döndürme gayesiyle aldırılabilir. Ama her insanda olabilecek mahiyette küçük benlerse, bunların aldırılması caiz değildir. Zira bu, güzellik gayesiyle yapılan bir müdahaledir ve ortada ne bir tedavi vardır ne de aslına döndürme söz konusudur.

Bir maddeyi kullanmanın câiz olması için içerisinde domuz ürünleri, alkol gibi dinimizce haram kılınmış bir maddenin bulunmaması, sağlığa zararlı ve yapı itibarıyla abdeste mâni olmaması gerekir. Biz hangi markanın hangi ürününde bu haram maddelerin kullanıldığını bilmiyoruz. Ancak edindiğimiz bilgilere göre büyük miktarlarda domuz ürünü kozmetik ürünlerde kullanılmak üzere pazarlanıyor. Dolayısıyla bu konuda ihtiyatlı olmak gerekir. Eğer içindekileri öğrenebiliyorsak ve mahzurlu bir madde yoksa kullanabiliriz. Öğrenme imkânımız yoksa bize düşen o üründen uzak durmaktır.

Eğer kullandığımız ürün vücudumuzun herhangi bir yanında bir tabaka oluşturuyor ve altına suyun geçmesine imkân vermiyorsa, kullanılan madde helâl bile olsa, bizim aldığımız abdest veya gusül sahih olmaz. Bir makyaj malzemesi sağlığa zararlıysa -ki uzun vadede zararlı olduğu biliniyor- dinen de kullanılması uygun olmaz.

Dinimizde fıtrata müdahale etmemek önemli bir esastır. Fıtrata sonradan yapılan müdahaleler Allah’ın yaratmasını beğenmeyerek onu değiştirmek gibi görülmüştür.

Fıtrata müdahalenin mahzurlu olmasının delili şu âyet-i kerîmedir: “(Şeytan): ‘Onları mutlaka saptıracağım, muhakkak onları boş kuruntulara boğacağım, kesinlikle onlara emredeceğim de hayvanların kulaklarını yaracaklar (putlar için nişanlayacaklar), şüphesiz onlara emredeceğim de Allah’ın yarattığını değiştirecekler.’ dedi. Kim Allah’ı bırakır da şeytanı dost edinirse elbette apaçık bir ziyana düşmüştür.”[1]

Buna göre kadının burnunu deldirmesi fıtrî hâli değiştirmek olduğundan câiz değildir. Ayrıca bu tür gayr-i fıtrî değişiklikler, hem bir başkalaşmadır hem de insanlara gösteriş yapma ve onların dikkatini çekme duygusunu barındırmaktadır.

Aslında ilk nazarda kulağın delinmesi de fıtrata ters gibi görünüyor çünkü bu da Allah’ın yarattığı tabiîliği bozmayı çağrıştırıyor fakat Allah Resûlü tarafından haram kılınmayan bir âdettir.

Evet, kadınların küpe takmak için kulaklarını deldirmeleri tavsiye edilmese de yasak da kılınmamıştır. Hadislere baktığımızda asr-ı saadette bu uygulamanın mevcut olduğunu ve Efendimiz’in (aleyhisalâtu vesselam) bunu müsamahayla karşıladığını biliyoruz. Mesela Buhârî ve Müslim’de geçen bir rivayete göre Resûlullah (aleyhisalâtu vesselam), kadınları sadaka vermeye çağırmış, onlar da kulaklarındaki küpelere varıncaya kadar vermişlerdir.[1] Diğer yandan içlerinde Hz. Âişe Validemizin de bulunduğu kadınların birbirlerine kocalarını anlattıkları bir hadiste Ümmü Zer kocası için: “Kulaklarımı şıngır şıngır takılarla doldurdu” demiştir.[2] Bu ve benzeri rivayetleri değerlendiren fukaha, Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) zamanında bu uygulamanın var olduğunu ve Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) bunu yasaklamadığını delil getirerek kadınların kulaklarını deldirmelerinde bir beis olmadığını söylemişlerdir.[3]

Beis yoktur demek bu konuda bir ruhsat olduğunu ancak deldirmemenin daha salim bir yol olduğunu ifade eder. Binaenaleyh küpe takmak isteyenler kulaklarını deldirmeden bunu yapabileceklerse elbette bu daha ihtiyatlı bir yol olur.

Bu ruhsatın kadınlara mahsus olduğunu ifade eden fıkıh kitapları, erkekler için böyle bir maslahat olmadığından yola çıkarak onların kulaklarını deldirmelerinin câiz olmadığını söylemişlerdir. Bu aynı zamanda onlar için fıtratı bozmadır.

Allah Teâlâ’nın yarattığı her uzuv, olduğu hâl üzere güzeldir.  İnsan, sahip olduğu organları üzerinde değişiklik yapma hakkına sahip değildir. İnsan için asıl olan, vücutta bulunan mevcut durumu muhafaza etmektir. Bir rahatsızlığı tedavi ettirmek bahsimizin dışındadır. Bizim üzerinde durduğumuz ve dinin de yasak ettiği husus, güzel görünme mülahazasına bağlı olarak yapılan müdahalelerdir çünkü bunlarda insanın Allah’ın yarattığı uzuvları beğenmeyip, onlara kendi isteğine göre bir şekil vermeye çalışması söz konusudur. İşte kaş almak/aldırmak da insanın müdahalesi dışında olan/olması gereken bir kötü âdettir.

İbn Abbas kaşlarını incelten veya incelttiren kimsenin lanetlendiğini ifade etmiştir.[1] Başka bir hadiste de kaş almak Allah Resûlü’nün yasakladığı on davranış arasında sayılmıştır.[2] Bu ve benzeri hadislerden yola çıkan ulema kaşları almanın, inceltmenin, yukarı kaldırmanın vs. câiz olmadığını söylemiştir.[3] Kaş aldırmada kadının kocasına güzel görünmek istemesi de bir mazeret olamaz. Yani kadının, kocası için de olsa kaşlarını alması caiz değildir.

Ancak fakihler kadınlarda çıkan bıyık, sakal gibi anormal tüylerin onların aslî fıtratından olmadığını ve bunların alınmasının câiz olduğunu söylemişlerdir. Burada kadın için güzel görünmesi gereken kimsenin kocası olduğunu ve ancak ona karşı süslenip güzel görünmeye çalışmasının meşru hatta müstehap olduğunu ifade edelim.

Günümüzde yaygınlaşmaya başlayan  kadınların sun’î müdahalelerle kirpiklerini uzatmaları da fıtratı tağyir olup câiz değildir.

Dinimiz, kadın ve erkek için tırnağın kesilmesini fıtrattan saymıştır. Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem): خَمْسٌ مِنَ الْفِطْرَةِ: الْخِتَانُ وَالْاِسْتِحْدَادُ وَنَتْفُ الْإِبْطِ وَتَقْل۪يمُ الْأَظْفَارِ وَقَصُّ الشَّارِبِ “Beş şey vardır ki bunlar fıtrattandır: Sünnet olmak, kasıkları tıraş etmek, tırnak kesmek, koltuk altındaki kılları yolmak ve bıyıkları kısaltmak.” (Müslim, tahâret 49). buyurarak tırnakların kısaltılmasının fıtrattan olduğunu açıkça beyan etmiştir. Buna göre hem erkek hem de kadın açısından fıtrî olan, tırnağı uzatmak değil kısaltmaktır.

Kadın ve erkeğin el ve ayaklarında olan tırnakların kesilmesi koruyucu hekimlik açısından da önemlidir zira uzun tırnaklar altında biriken mikroplar yemek yerken elin temas ettiği yerlere bulaşacak bu da hastalıklara sebep olacaktır.

Kadın, erkek herkes için bilerek tırnağını uzatmak mekruhtur. Tırnak uzatmak kadın için süs alameti sayılmaz. (Buhârî, libâs 63). Buna göre kadın erkek herkes, İslâm fıtratı üzere hareket etmeli ve gayrimüslimlerin âdetlerine özenmemelidirler. Tırnağı uzatmanın en üst sınırı kırk gündür. Kırk günden sonra artık tırnakları kesmemek câiz olmaz. Müstehap olan ise her Cuma günü tırnakları kesmektir. (Mevsuatu’l-Fıkhiyyeti’l-Kuveytiyye, “Ezfâr” mad., 5/1700). Elbette tırnakları uzatmanın kırk gün olması son sınırı ifade eder. Bir Müslüman erkek veya kadın, fıtrattan olan böyle bir işi kendi durumuna göre belki müstehabı da gözeterek her hafta mümkünse Cuma günü yapmaya çalışmalıdır. Herhangi bir özür olmadan uzamış olan tırnaklar, abdest alırken suyun ulaşmasına engel oluyorsa bu şekilde alınmış olan abdest ve gusül de sahih olmaz. Hadis-i şerifte gusül esnasında suyla yıkanmayan yerlerin ateşe arzedileceği haber verilmiştir. (Ebû Dâvud, tahâre 98).

Tırnakların, en fazla kırk gün içinde kesilmesi gerektiği için tırnak uzatmaya bağlı olarak yapılacak süslemeler de hâliyle câiz olmayacaktır. Mutlaka süsleme yapılacaksa, tırnakları uzatmadan süslemeye bakmalı ve tabii ki süslenirken de suyu geçiren malzemeler kullanılmalıdır zira kullanılan ojeler suyu geçirmiyorsa abdest ve gusül geçerli olmaz ki bu da ibadet adına çok büyük tehlike demektir.

Bir kadının dışarıda giymesi gereken elbise; el ve yüz hariç bütün vücudu örtücü, geniş, altını gösterecek kadar şeffaf olmayan, dikkat çekmeyen ve lükse girmeyen bir elbise olmalıdır. Efendimiz bir hadislerinde şöyle buyururlar: صِنْفَانِ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لَمْ أَرَهُمَا: قَوْمٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأَذْنَابِ الْبَقَرِ يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ. وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ عَارِيَاتٌ مَائِلَاتٌ مُميلَاتٌ رُءُوسُهُنَّ كَأَمْثَالِ أَسْنِمَةِ الْبُخْتِ الْمَائِلَةِ لَا يَدْخُلْنَ الْجَنَّةَ وَلَا يَجِدْنَ ريحَهَا وَإِنَّ ريحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ كَذَا وَكَذَا “Ateş ehlinden iki sınıf vardır, henüz onları görmedim: Yanlarında sığır kuyruğu gibi bir şeyler taşıyıp onu insanlara vuran insanlar; giyinmiş, çıplak kadınlar ki bunlar Allah’a taatten dışarı çıkmışlardır. Bunlar, başkalarını da baştan çıkarırlar. Başları deve hörgücü gibidir. Bu kadınlar cennete girmek şöyle dursun, kokusunu dahi almazlar. Hâlbuki onun kokusu şu kadar uzak mesafeden duyulur.”[1]

Hadiste geçen كَاسِيَاتٌ “giyinmiş kadınlar”, عَارِيَاتٌ da “çıplak kadınlar” demektir. Kadın, hadiste iki zıt vasıfla tavsif edilmektedir: “Giyinmiş fakat çıplak kadın.” Âlimlerimiz, bunu iki şekilde açıklarlar: Birincisi, elbise giymiş fakat kadınlık yönlerini ortaya koymak için bazı yerlerini de açmış olan kadınlar; ikincisi, giyinmiş fakat dar giyindiğinden veya kırıtıp durduğundan, gereken iffetli davranışı ortaya koyamayan kadınlar.[2] Evet, başını örttüğü, üzerine elbise giydiği hâlde bir kadın; hâli, davranışları, süslenmesi, dar giyinmesi, makyajı, örtülmesi gereken yerleri örtmemesi vs. ile tesettürlü bir kadından beklenen özellikleri yansıtmıyorsa o da bu hadis-i şerifin kapsamına girer. Bu tür kadınlar için şöyle bir ifade kullanabiliriz: Bunlar başörtülü ama tesettürsüzdürler. Günümüzde bilhassa buna dikkat etmek gerekir. Nice başını örtenler vardır ama gerektiği şekilde nezaketli, utangaç bir duruşları yoktur. Başını kapatmıştır ama yüzünde manken gibi bir makyaj vardır. Başını kapatmıştır fakat kolları açıktır veya dar bir pantolon giymiştir. Başını kapatmıştır ama hâli tavrı, baş örtüsüne yakışmayacak tarzdadır. Bu da onların iffetlerine zarar verir.

Evet, bir kadın, sadece mahremlerinin yanında olmaları gerektiği şekilde dışarıda dolaşıyorsa, kendini mahremlerinden başkasına beğendirme peşindeyse, ehl-i dünyaya özenip bezenerek geziyorsa, hadis-i şerifin ifadesiyle cennetin kokusunu duyamama tehdidiyle karşı karşıya demektir.

Görüldüğü gibi kadının sadece örtülmesi gereken yerlerini örtmesi yetmemekte, bu örtünün aynı zamanda dar, şeffaf ve ben buradayım dedirten cinsten olmaması, aynı zamanda lükse girmemesi de gerekmektedir. Öyleyse, dışarıdaki bir kadın için en güzel giysi; el ve yüz hariç bütün vücudu örten, sade, bol ve dikkat çekmeyen giysidir. Unutulmamalıdır ki örtünmek demek sadece başı kapatmak demek değildir. Örtünmek, kadının iffeti temsil etmesi, kadının kadınlığını cazip bir şekilde ortaya koymaması ve başkalarına fitne unsuru olmaması demektir.

Hadis-i şerifte geçen أَسْنِمَةِ الْبُخْتِ ifadesi, “deve hörgücü” demektir. Bu da iki şekilde anlaşılmıştır: Birincisi, kadınların, sarık, ip gibi şeyleri saçlarına ekleyerek ya da saçlarını toplayarak kafalarının üzerine koymak suretiyle başlarını büyük göstermelerini ifade eder. İkincisi, kadınların erkeklere arzu duymaları, bunun için de gözlerini onlara dikmeleri, başları yukarıda hep onları gözetlemeleri manasına gelir.[1]

Saçların topuz yapılıp, saça ip eklenip başın üstüne konmasının sebebi, kibirlenmek ve başını büyük göstermek suretiyle farklı görünmek olduğundan kınanmıştır. Kibirlenme olmasa dahi böyle yapmak mahzurludur zira dikkat çeker ve fitneye sebebiyet verir. Ayrıca, giyimin insan üzerindeki tesiri de dikkate alınacak olursa, böyle bir tarz, mutlaka insanın duruşuna, yürüyüşüne ve başka hislerine tesir edecektir.