Kulun, Cenâb-ı Hakk katında en makbul davranışlarından biri de hiç şüphesiz onun Allah adına hayırhahlık yapmasıdır. Allah Rasulü (s.a.s)’nün şu hadisi bu durumun tescili mahiyetindedir: “Din nasihattir” buna karşılık sahabi: “Kimin için (nasihattır)?” diye sorar. Efendimiz (s.a.s) de: “Allah için, Kitabı için, Peygamberi için, Müslümanların imamları için ve bütün Müslümanlar içindir” cevabını verir.
Evet, günümüzde Kur’ân talebelerinin, kainat kitabını âfâki, enfüsî istidlâl yollarıyla yorumlayarak, başkalarının keşf, müşahede, murakabe tarîkiyle anlatmak istedikleri Zat-ı Uluhiyet’e ait hakikatleri, birinci derecede bilimin mevzuu haline getirmeleri, böyle bir nush anlayışı içinde değerlendirilebilir. İlk başta sadece bir bilme, bir vicdan kültürü hasıl etme de olsa, bütün bunlar hemen bütünü itibarıyla Cenâb-ı Hakk’ı tanıtma ve sevdirmeye yönelik şeylerdir ki, Allah Rasulü nün diğer bir hadisinde: “Allah’ı başkalarına sevdirin ki, O da sizi sevsin” hakikatini netice verir.
Bu ölçüde duyarlılık, Allah adına hayırhah olmada bir ilk adımdır ki, her şey onunla başlar. Bundan sonraki safha ise, bu hakikatleri sürekli evirip çevirerek, herkesin kendi seviyesine göre derinleşip kendi letâifi ile onları bir menşûrdan aksettiriyor gibi aksettirmesi; sonra bu hali muhabbete inkılap ettirip aşk u şevkle derinleştirmesi ve her meseleyi getirip O’na bağlamasıdır ki bizim gayret dediğimiz şey de işte budur.
Bı,ınun biraz daha aydınlanması için şöyle bir misal verebiliriz: Meselâ, bir insanın sevimli bir çocuğu var. Bu insan o çocuğun sevgisiyle o kadar doludur ki, birisi daha “ço” dediği anda, o hemen kendi çocuğundan bahse bir girizgâh aramaya başlar. Kim bilir, belki de o insan, daha farklı bir şey söylecekti. Ne var ki, ona söyleme fırsatı dahi vermeden o, çocuğunu nazara verip ondan bahisler açar. İşte bizler de Allah’ı anlatıp sinelerde yerleşmesi adına o hale gelmeliyiz ki, her şey bize O’nu fısıldıyor gibi olmalı.. ve O’nu her şeye tercih etmeli.. boş ve mâlâyanî şeyleri israf-ı kelâm sayarak, Allah deyip her fırsatı o istikamette değerlendirmeliyiz. Evet Cenâb-ı Hakk’a ait meseleler karşısında kıskançlık ölçüsünde duyarlı olmalı.. sürekli O’nu nazara vermeli ve Tevhid’in ilme 1-yakîn, ayne’Iyakîn derecelerinin kalbte duyulmasını sağlamaya çalışmalıyız. Evet işte bütün bunlar bir yönüyle kulun Allah’ı anlatma adına birer gayretidir. Yukarıda zikredilen hadisten kastedilen mânâ da bu olsa gerek.., Gayretin, bir de Cenab-ı Hakk’a ait bir buudu vardır ki bununla kulun gayreti arasında ciddi bir münasebet vardır. Efendimiz (s.a.s): “Allah, herkesten gayûrdur. Gayretinden dolayı da fuhşiyatı haram kılmıştır” der. Hadiste, Cenâb-ı Hakk’ın bu hususiyeti,” gayûr tabiri ile ki, mübalâğa sîgası kullanılarak ifade edilmiştir. Allah’ın kuluna karşı gayreti de işte budur. O, insanı çok seviyor; sevdiğinden dolayı da kulu ve kulluğu her şeyden önde tutuyor. Ve tabiî bu gayret-i İlahî aynı zamanda insanı koruyor; fuhşiyatla onun zayi olmasını istemiyor. Zira fuhşiyat, kulun ruh yapısını ve manevî yönünü bozan bir virüs, tür. Oysaki, Allah, kulunun, o saf ve duru haliyle “bekabillah maallah” sırrına mazhar olmasını istiyor…
Bazıları, Allah (c.c)’ın kula karşı olan gayretinin bu şekilde tevil edilmesini hatalı bulup, O’na zaaf isnat etme şeklinde anlamışlardır. Bu titizce bir yaklaşım olsa da, tam doğru değildir. Bizim anladığımız mânâ açıktır. Bizim, birbirimize karşı olan gayretlerimiz ne mânâya geliyorsa, “münezzehiyet”, “mukaddesiyet” ve “muallâ” keyfiyetiyle, hatta keyfiyet üstü hususiyetiyle İlâhî gayretlerin insan için mânâsı da odur. Bunu belli bir seviyeden sonra, mütekabiliyet prensibine göre de ele alabiliriz. AIlah Rasulü, bir kula terettüp eden şeyleri, haklar sözüyle ifade eder. Yani bir kul, kendisine terettüp eden şeyleri yaparsa, Cenab-ı Hakk da onu bir hak gibi yerine getirir. Bunu, “ahdinizi yerine getirin ki, ahdimi verine getireyim..” (Bakara, 2/40) ayetiyle de irtibatlandırabiliriz. Başka bir ifadeyle, kulum bana böyle davranırsa, ben de ona karşı aynıyla hatta daha fazla bir mukabelede bulunurum şeklinde de anlayabiliriz.
Hasılı, Cenâb-ı Hakk’a ait bu gayretin, mukaddesiyet ve münezzehiyet ölçüleri içinde ele alınıp, bu mânâda kullanılması mümkündür.
Kaynak: Prizma III, “Gayretimiz ve Gayret-i İlâhî”
