Soru Detayı: Yaşadığımız şehirde yaz aylarında bira festivaline benzer bir festival oluyor. Bu festival üç gün sürüyor. İnsanlar içki içip dans ediyorlar. Biz de birkaç arkadaş stant kurup satış yapmak istiyoruz. Dinen bunda bir mahzur var mıdır?
Sorunuzu iki farklı açıdan ele alabiliriz:
- Yapılan alışverişin meşru-olup olmaması.
- Bulunulan ortamın günahların işlendiği bir ortam olup olmaması.
Yapılan alışverişin meşru olması için alışverişe konu olan malın, dinen kıymeti olan bir mal olması (mütekavvim) ve sözleşmede de (dini-hukuki açından) tarafların haklarını korumaya yönelik ilkelere riayet edilmesi gerekir. Bu yapıldığı taktirde söz konusu alışveriş meşru ve elde edilen kâr da helal olur.
Yapılan alışverişin doğrudan veya dolaylı olarak bir günahın işlenmesine sebep olmaması gerektiği gibi onun işlenmesine destek mahiyetinde de olmaması gerekir. Şöyle ki,
وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوٰى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْاِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
“Siz iyilik etmek, fenalıktan sakınmak hususunda birbirinizle yardımlaşın, günah işlemek ve başkasına saldırmak hususunda birbirinizi desteklemeyin.” (Mâide, 5/2)
âyet-i kerimesi çerçevesinde belirlenmiş olan “iyilik ve takvada yardımlaşma, günah ve düşmanlıkta yardımlaşmama” ilkesine riayet edilmelidir. Meseleye bu açıdan bakıldığında yapılan iş, her ne kadar sözleşmeye konu olan mal ve sözleşme şartları açısından meşru olursa olsun, sonuçları itibarıyla günah ve düşmanlık içeren bir faaliyete destek manasına geliyorsa, o işten kaçınmak gerekir. Çünkü, günahı bizzat işlemek kişiye uhrevî bir mesuliyet yüklediği gibi, günahın işlenmesine destek olmak da kişiyi dinen mesul kılar.
Bulunulan ortamın günahların işlenmesine açık bir ortam olup olmaması açısından ele alınmasına gelince mesele şu şekilde değerlendirilir: Öncelikle, bir müslüman gerek iş hayatında gerekse özel hayatında her zaman imkân dahilinde günahlara açık ortamlardan kaçınır. Diğer bir ifade ile bir müslüman zaruri bir işi olmadığı sürece haramların işlendiği bir ortama girmez ve orda da bulunmaz.
Sorunuzu bu açılardan dikkate aldığımızda:
- Açıktan haramların işlendiği bir ortama –gerçek bir zaruret durumu olması ve bunun da başka bir şekilde giderilemiyor olması müstesna– girilmesi caiz değildir. Alışverişin meşru ve satıma konu olan malın da helal olması, kişinin günah ortamına girmesini meşru kılmaz.
- Yapılan iş, bulunulan ortam açısından “iyilik ve takvada yardımlaşma, günah ve düşmanlıkta yardımlaşmama” esasına aykırıdır. Çünkü, orada stant açıp bir şeyler satmak söz konusu etkinliğin bir parçası olmak, etkinliği yapan veya etkinliğe katılan insanlara destek olmak mahiyetindedir. Yapılan etkinliğin ana teması meşru olmadığından ona destek olabilecek bir şey de meşru olmaz.
Özetle, rızkımızı helal yollardan temin etmemiz gerektiği gibi haram, hatta şüpheli ortamlarda bulunmamaya gayret göstermemiz gerekir. Bu nedenle, ana teması meşru olmayan bir etkinliğin bir parçası olmak, az da olsa destek olmaktan kaçınmak gerektiği gibi haramların açıktan işlendiği bir ortama imkân dahilinde girmemek ve orada bulunmamak gerekir. Ana teması meşru olup bazı insanların gayrimeşru şeyler yaptığı etkinlikler ile ilkini karıştırmamak gerekir. İkisi farklı şeylerdir ve farklı hükümlere tabi olurlar.
Ayrıca bkz.:
