Sünnet, Peygamber Efendimiz’in devamlı olarak yaptığı ve bir mazeret olmaksızın terk etmediği veya mazeretsiz nadiren terk ettiği şeydir. Sünnetler, namazların vaciblerini tamamlar. Onlardaki noksanlıkları giderir ve fazla sevab kazanmaya sebeb olurlar.
Sünnetlere riayet edip aksatmamak Peygamber Efendimiz’e olan sevginin alameti ve O’nun şefaatine mazhariyetin bir vesilesidir. Sünnetlerin küçümsemeksizin kasden terk edilmesi bir hata ve bir mahrumiyet olmakla birlikte namazın bozulmasını ve tekrar kılınmasını gerektirmez. Fakat sünnetin hak görülmemesi, boş ve hikmetten uzak sayılarak küçümsenmesi, -Allah korusun- küfürdür. Çünkü Sünnet de şer’î hükümlerden ve esaslardan biridir.
Namazın belli başlı sünnetleri şunlardır:
- Beş vakit namaz ve cuma namazı için ezan okumak ve kamet getirmek sünnettir. Vaktinde cemaatle kılınan her farz namaz için ezan ve kamet sünnet olduğu gibi, kazaya kalıp da cemaatle kılınacak farz namazlar için de sünnettir. Birçok namaz cemaatle kaza edileceği zaman, bunlardan yalnız ilk kılınacak namaz için ezan okunur. Sonra gerek bu namaz için ve gerek bunun arkasından kılınacak diğer kaza namazları için birer kametle yetinilir.
Kendi evlerinde yalnız başına namaz kılacak erkekler için ezan ve kamet müstahabdır. Gerek yolcular için, gerekse cemaatle namaz kılacaklar için ezan ve ikameti terk etmek mekruhtur.
- İftitah tekbirini alırken ellerin yukarı kaldırılması ve bu esnada ellerin açık ve parmakların normal hâli üzere bulunması ve içlerinin kıbleye yönelik tutulması. Erkekler ellerini kulaklarına, kadınlar göğüsleri hizasına kadar kaldırırlar. Bu hüküm kunut tekbiri ve bayram namazının ilave tekbirleri için de geçerlidir. Ayrıca, imama uyan kişi (muktedî) iftitah tekbirini, imamınnamaza başlamasından çok sonraya bırakmamalıdır.
Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheblerine göre, erkekler de ellerini omuzlarının hizasına kadar kaldırırlar.
- İftitah tekbirinin hemen ardından el bağlamak (itimat). Bundan önce elleri salıverip (irsâl) sonra bağlamak yoktur. Erkekler göbek altından ve kadınlar göğüs üstünden el bağlarlar. Sağ el sol elin üzerine konulur. Erkekler sağ elin serçe ve baş parmaklarını sol bileğin iki tarafından halka yaparlar. Kadınlar halka yapmayıp, sağ ellerini düz bir şekilde sol elleri üzerine koyarlar.
- “Sübhaneke” okumak, namaza Allah’ı bu şekilde överek, sena ederek başlamak. Bu bakımdan “Sübhaneke” birinci rekâtta iftitah tekbirinden hemen sonra okunur.
- Fatiha’dan sonra gizlice “amîn (dualarımızı kabul buyur)” demek. Ebû Hureyre’den rivayet edilen bir hadis-i şerifte Allah Resülü şöyle buyurmuştur: “İmam amin dediği zaman, siz de amin deyin. Çünkü kimin amin demesi, meleklerin amin demesine denk gelirse onun geçmiş günahları bağışlanır.”(Buharî, ezan, 111; Müslim, salat, 72)
- Tek başına namaz kılarken Fatiha’nın peşinden okunacak surenin, sabah ve öğle namazlarında uzun surelerden, (Bunlara tıval-i mufassal denir. Hücurat suresi ile Bürûc suresi arasındaki sureler bu grupta yer alır.) ikindi ve yatsı namazlarındaorta uzunluktaki surelerden (Bunlara evsat-ı mufassal denir. Burûc suresi ile Beyyine suresi arasındaki surelerdir.) ve akşam namazında kısa sûrelerden( Beyyine Suresinden Nas suresine kadar olan sureler) seçilmesi.
- İmam olan kimsenin, tekbirleri ve rükûdan kıyama kalkarken سمع الله لمن حمده “Semiallahu limen hamideh” sözünü ve namazın sonunda her iki tarafa vereceği selamı ihtiyaç olduğu ölçüde sesini yükselterek yapması sünnet olduğu gibi, cemaatın da rükûdan kalkarken: أللهم ربنا ولك الحمد“Allahumme Rabbena ve lekelhamd” demesi ve tekbirleri, selamı gizlice yapmaları sünnettir.
Tek başına namaz kılan kimse rükûdan kalkarken bunların ikisini de söyler.
- Namazda erkeklerin, göbeklerinin altında tutmak üzere sağ ellerini sol elleri üzerine koyup sağ ellerinin baş parmak ve serçe parmağı ile sol bileği kavramaları ve sağ elin diğer üç parmağını sol kol üzerine uzatmaları. Kadınların da sağ ellerini sol elleri üzerine koyarak halka yapmaksızın göğüsleri üzerinde bulundurmaları sünnettir.
- Namaz kılarken kıyamdan rükûa ve secdelere giderken الله أكبر “Allahü Ekber”, rükûdan kıyama kalkarken سمع الله لمن حمده “Semiallahü limen hamideh”, secdeden kalkıp yine secdeye giderken “Allahü Ekber” demek.
- Tek başına namaz kılan kişi, tesmi’ (Semiallahu limen hamideh) ve tahmîd( Rabbena lekelhamd)i gizli okur. İmam ise “Semiallahu limen hamd”i sesli söyler. Tahmîd her durumda sessiz okunur. Ancak kalabalık cemaatte imamın sesi arkalardan duyulmuyorsa ortalardan bir kişi, imamın tekbirlerini yüksek sesle tekrarladığı gibi “Rabbena lekelhamd” i de yüksek sesle okur.
- Rükûda üç kere سبحان ربي العظيم“Sübhane Rabbiyelazim” demek
- Erkeklerin rüku yaparken dizlerini dik ve sırtlarını düz tutmaları, dizlerini eliyle kavramaları, dizlerini tutarken ellerini açık bulundurmaları. Kadınlar ise ellerini dizleri üzerine koyarlar, dizlerini tutmaz ve parmaklarını ayrık bulundurmazlar. Dizlerini bükük ve arkalarını meyilli bulundururlar.
- Secdeye varırken yere önce dizlerini, sonra ellerini, daha sonra yüzünü koymak ve secdeden kalkarken, secdeye varış sırasının tersini yapmak; secdeye varırken ve secdeden kalkarken “Allahu Ekber” demek.
- Secdelerde üçer defa سبحان ربي الأعلى“Sübhane Rabbiyela’lâ” demek.
- Erkeklerin, secdede iken karnı uyluklardan, dirsekleri yanlarından ve kolları yerden uzak tutması. Kadınların ise secdede kollarını yanlarına bitiştirmeleri ve karınlarını uyluklarına yapıştırmaları.
- Ka’delerde (Tahiyyatlara oturuşlarda) ve celselerde (secdeler arasındaki bekleyişlerde) ellerin kıbleye yönelik olarak oyluklar üzerine konulup dizlerin tutulması.
- Ka’delerdeki Teşehhüdlerde “La İlâhe” denirken, sağ elin şehadet parmağını kaldırıp “İllallah” derken indirmek. Bunu yaparken baş parmak ile orta parmak halka edilip diğer iki parmak bükülür ve bu pozisyonda bırakılır.
- Farz namazların, vitir namazının ve müekked sünnetlerin son oturuşlarında, gayr-i müekked sünnetlerle diğer nafilelerin her oturuşunda Tahiyyattan sonra Peygamber Efendimize Salat ve Selam okumak.
- Son oturuşta, tahiyattan sonra salavat okumak. Bu, namazın müekked sünnetlerindendir.
- Bütün namazların son oturuşlarında Salat ve Selamdan sonra iki tarafa selam vermeden önce dua edilmesi. Bu dua Kur’an’da geçen dua ayetleri ve mütevatir veya meşhur olan dua hadisler ile yapılır. (Namazın kılınışı bölümüne bakınız.)
- Selâm verirken başı önce sağa sonra sola çevirmek ve her iki tarafa selâm verirken السلام عليكم ورحمة الله “es-Selâmu aleyküm ve rahmetullah” demek. İmam selam verirken hafaza melekleri ile cemaate; imama uyan kimseler cemaate ve imama, tek başına namaz kılan kimse ise meleklere selam vermeye niyet eder. İmam sola selam verirken sesini biraz indirir. İmama uyanların selamı, fasılasız olarak imamın selamının hemen ardından olmalıdır. Ayrıca birinci rekattan sonra imama yetişen kimsenin (mesbuk)imamın ikinci selamını beklemesi de sünnettir.
- Sütre edinmek. Başkaları tarafından önünden geçilmesine engel olmak için, namaz kılan kimsenin önüne koyduğu şeye “sütre” denir. Direk ve sandalye gibi şeyler sütre işini görürler. Cemaatle kılınan namazlarda yalnız imamın önünde sütre bulunması kafidir. Namaz kılanın önünden geçmek günahı gerektirdiğinden bundan kaçınılması lazımdır. Namaz kılan kimse, önünden geçmek isteyeni engellemek için “Sübhanellah” diyebilir. Eli ile, gözü ile veya başı ile hafifçe işaret edebilir.
*Bir Müslümanın Yol Haritası, s. 334-338.
