Hanefî mezhebine göre bir Müslümana cumanın farz olabilmesi için bazı şartlar vardır. Bunlar:
- Mukîm olmak, yani bir yerde ikamet edip sefer hâlinde olmamak
- Büluğa ermek
- Erkek olmak
- Mazeretsiz olmak
- Hür olmak şeklinde sıralanabilir.
Biz burada beş başlık altında zikredilen cumanın farz olmasının şartlarından özellikle “erkek olmak” şartı üzerinde durmaya çalışacağız.
Cuma namazının kadınlara farz olmadığı hususunda icma ve ittifak vardır zira on dört asırlık İslâm Tarihi’nde kadınlara Cuma namazının farz olduğunu söyleyen kimse olmamıştır. Konuyla ilgili hadis-i şerif zaten bunu açıkça belirtmektedir:
“Cuma namazı cemaat hâlinde kılınmak üzere her Müslümanın üzerine vacip bir haktır. Ancak şu dört kimse bundan müstesnadır: Köle, kadın, çocuk ve hasta.” (Ebû Dâvud, salât 215).
“Kadınların Cuma namazı kılmaları farz değildir.” (Ebû Dâvud, salât 240).
Hanefî mezhebine göre kadınların Cuma namazı yerine geçen o günkü öğle namazını evlerinde kılmaları, Cuma namazını cemaatle camide kılmalarından daha faziletlidir, zira kadının evinde namaz kılmasının faziletiyle ilgili hadis-i şerifler vardır. Bununla beraber kadınların, Cuma namazında hazır bulunurlarsa namazlarının sahih olacağı ayrıca öğle namazı kılmalarına gerek olmadığı belirtilmiştir.
Hanefî mezhebinin önde gelen âlimlerinden İmam Kâsânî, Cuma namazının kadınlar için farz olmamasının hikmetini açıklarken şu iki hususa temas eder: Birincisi, kadınların daha çok ev işleriyle meşgul olmaları, diğeri de kadınların erkeklerin bulunduğu yerlere çıkmalarının dinimizce mahzurlu olmasıdır. Tabii bu yorum, meselenin hikmetlerini anlama çabasıdır yoksa “Cuma namazı, bu hikmetlerden dolayı kadınlara farz kılınmamıştır.” tarzında bir yaklaşım doğru değildir zira meselenin hükmü hikmetlere değil sebeplere/illetlere bağlanmıştır. Esas sebep Efendimiz’in (sallallahu aleyhi ve sellem) bu konudaki beyanlarıdır.
Evet, dinimiz kadınlara Cuma namazını farz kılmamış ve onları böyle bir mükellefiyetten muaf tutmuştur fakat bunun yanında onların Cuma namazı kılmalarına da müsaade etmiştir. Bu açıdan onlar istedikleri takdirde belli şartlar çerçevesinde camiye giderek cuma namazını kılabilirler. Bu surette onların ayrıca öğle namazını kılmalarına gerek kalmaz.
Kadınların Cuma namazından muaf tutulmaları onlar için bir rahmettir çünkü onların çocukları vardır, ev işleriyle meşguldürler, vs. Yani bazı dönemler itibarıyla dışarıya çıkmak onlara zor gelir. Öyleyse, kadınlara Cumanın farz olmadığı bilinmeli, fakat bir fitne söz konusu olmadıkça gitmek isteyenlere de mâni olunmamalıdır. Ayrıca, cumaya gidecek kadınlar da erkeklere cami içinde bile birer imtihan unsuru olmamak, onların namazdaki konsantrasyonlarını kaybetmelerine sebebiyet vermemek için giyim kuşamlarına, hâl ve davranışlarına dikkat etmelidirler. Bu konuda, camilere girişte bayanlara has bir kapının olması, bayanların erkeklerle içli dışlı olmamalarının sağlanması gibi hususlar da vardır ki bunlar idari yetkiyi elinde bulunduranlara bakmaktadır. Ayrıca, cami mimarlarının da plan çizerken bu meseleyi nazara almaları gerekmektedir.
Kaynak: Kadın ve Aile İlmihali
