İçindekiler
Kitabın aslı 2006 yılında Prof. Dr. Yunus Apaydın’ının danışmanlığında tamamlanan bir doktora tezidir. Kitap 448 sayfa olarak 2011 yılında İsam yayınları tarafından basılmıştır.
Bu Kitap, Hangi Sorularıma Cevap Verir?
- Fıkhî hükümlere ulaşırken âlimlerin nasıl bir metot takip ettikleri,
- Dilin, fıkhî hükümlerin tespitinde nasıl bir işlevi olduğu,
- Mezhepsel farklılıkların arkasındaki yaklaşım farklılıkları ve bunların fıkıh usulündeki yansımasının nasıl olduğu,
- Delil, delâlet ve beyan kavramlarının tanımları ve fıkıh usulündeki kullanım çerçevesinin ne olduğu,
- Delâletin açıklığı-kapalılığı,
- Delâletin kavramsal çerçevesinin ve mahiyetinin ne olduğu,
- Mantık-fıkıh usulü ilişkisinin ne ve nasıl olduğu,
- Aklın şer’î hükme delil olup olamayacağı,
- Hitapla istidlâlin kesinlik ifade edip etmediği,
- Lafzî delâletin çerçevesi, lafzî vaz’ın ve kullanımının (hakikat-mecaz) ne ve nasıl olduğu,
- Şer’î isim/hakikat, lafızların nakli, dilde kıyas vb. meselelerin çerçevesinin ne olduğu,
- Hitabın hükme delâlet şekillerinden mantuk ve mefhumun delâletinin fıkıh usulündeki kullanımları ve çerçevelerinin ne olduğu,
vb. fıkıh usulünün derin konularına dair birçok sorunun bazen yüzeysel bazen detaylı cevaplarına veya en azından tartışılan konuların çerçevesine bu kitapta ulaşmak mümkündür.
Kitabın Hitap Ettiği Disiplin ve Alanı
Fıkıh-fıkıh usulü alanına hitap etmektedir. Fıkıh usulünde delil-medlül-delâlet konularına ekollerin yaklaşımları, ilâhi hitabın nasıl anlaşıldığı ve hükme delâlet yönlerinin nasıl incelendiğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Yazar, çalışmanın çerçevesinin geniş olması nedeniyle sınırlama yoluna gitmiştir. Kendi ifadeleriyle çalışmanın sınırını şöyle ifade eder: “Fıkıh usûlünde delil/delâlet ile ilgili incelemenin esasını şer’î delâletin oluşturduğu konusunda ittifak var. Açılım itibarıyla şer’î delâlet, söz ve fiillerin delâleti ile akıl yürütmeye dayalı kıyas ve içtihadı kapsar. Hz. Peygamber’in (s.a.v) fiillerinin delâleti konusu, bu konuda yapılmış müstakil çalışmaların bulunması sebebiyle, kıyas ve ictihad konusu da müstakil çalışmaları gerektirecek genişlikte olduğu için genel atıflar dışında dışarıda tutularak çalışmamız, sözün/hitabın delâleti ile sınırlandırılmıştır.”
Yazılış Amacı
Yazar, çalışmanın asıl amacının bir iddiayı ortaya koymak olmayıp, “kelamcı usûlcülerin delâlet anlayışının genel çerçevesini çizmeye yönelik tasviri bir çalışma” olduğunu ifade eder. Bunun da sebebini yazar şu ifadeleri ile ifade etmektedir: “Biz bu çalışmada kelamcı usûlcüler tarafından delâletin hangi dilsel ve kelamî esaslara dayandırıldığını ve bu konuda yapılan sınıflamanın nasıl başlayıp geliştiğini ve sınıflamaya ilişkin terminolojik farklılıkları özellikle Mutezili ve Eş’ârî kelamcı usûlcülerin bu alanda yazdıkları temek fıkıh usûlü eserleri referans alarak ortaya koymayı amaçladık”(s.3) “….Fıkıh usûlünün önemli bir konusu olan lafızların delâleti konusunu ana hatlarıyla ortaya koymaya çalıştık” (s.4)
Bölüm Sayısı ve İçerikleri
Kitap; bir giriş, iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı ve önemi ile araştırmanın yöntem ve kaynakları üzerinde durulmuş, birinci bölümde “Delâletin Kavramsal Çerçevesi ve Mahiyeti” ana başlığı altında “Delil”, “Medlûl” ve “Delâlet” kavramlarını işlenmiştir.
İkinci bölümde “Hitabın Hükme Delâlet Şekilleri (Mantuk-Mefhum)” ana başlığı altında “Mantûkun Delâleti” ve “Mefhûmun Delâleti” konularını işlemiş, “Sonuç” ve “Ekler” kısmı ile çalışma bitirilmiştir.
***
Genelde islâmî ilimler, özelde ise fıkıh-usul-i fıkıh okumaları yapanların mutlaka okuma listelerinde bulunması gereken bir kitap olduğunu ifade ediyor. Bir kalem ve bir not defteri eşliğinde zevkli okumalar diliyoruz.
