İçindekiler
Kitabın aslı 2004 yılında doçentlik başvurusu için hazırlanan bir çalışmanın kitaba dönüştürülmüş hali olup ilk baskısı 2004 yılında ikinci baskısı 2017 yılında yapılmıştır.
Bu Kitap, Hangi Sorularıma Cevap Verir?
- Fıkıh-sünnet ilişkisinde Hanefilerin takip ettiği metodun ne olduğu,
- Usul-i fıkıh ilminde sünnet/hadisin nasıl anlaşıldığı ve hükümlerin ortaya konulmasında nasıl kullanıldığı,
- Sünnet’in rasyonel zeminde “Haber Teorisi” üzerinden nasıl temellendirildiği ve bu teorinin gelişim sürecinin nasıl olduğu,
- Hz. Peygamber’in (sallahu aleyhi ve sellem) ve ondan gelen Sünnet’in otorite niteliğinin Hanefi nezhebi nezdinde ne olduğu veya nereye oturduğu,
- İlk klasik dönemden sonraki dönemlere kadar usul-ü fıkıhçıların sünneti nasıl temellendirdikleri,
- Re’y ve Hadis ilişkisi üzerine yapılan tartışmalarının usul-i fıkıh üzerinden değerlendirilmesi ve
- Kısaca Hanefi Fıkıh Teorisinde “Sünnet’in Otoritesi’ne” dair
bir çok mesele ve sorunun bazen yüzeysel bazen detaylı cevaplarına veya en azından tartışılan konuların çerçevesine bu kitapta ulaşmak mümkündür.
Kitabın Hitap Ettiği Disiplin ve Alanı
Fıkıh-fıkıh usulü, hadis tarihi ve usulü alanına hitap etmektedir.
Yazılış Amacı
Yazar, çalışmanın amacına yönelik şunları söyler: “ … İslam’da yeni bilgiler üreten ilimler bu verileri (tefsir ve hadis verilerini), aklî süreçlerle işlenmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu muamelenin yapıldığı alanlardan birisi fıkıh ilmidir. Burada Kuran ve hadis malzemesi insan zihninde yoğrularak Yüce Allah’ın kullarından uymalarını istediği kurallara (ahkam-ı şer’iyyeye) dönüşürler. Bu çalışma, Kur’ân ve hadisin bu kurallara dönüşümünün yöntem ve felsefesini araştıran fıkıh usulü ilmi kapsamında yer alan bir çalışma olup özel olarak dinin pratik kurallarını tespitte Allah’ın elçisinin rolünü, başka bir ifadeyle İslam’ın ikinci kaynağı olan sünnetin (hadis, haber) otorite niteliğini, bir mezhebin, Hanefi mezhebinin, tarihsel gelişimi bağlamında araştırmayı hedeflemektedir.”
Bölüm Sayısı ve İçerikleri
Kitap; dört bölümden oluşmaktadır.
Birinci bölümünde, fıkıh teorisine giriş, tarihsel gelişimi, ekoller ve dönemler başta olmak üzere fıkıh usulünün doğuşu, kelam-fıkıh usulü ilişkisi, Hanefi fıkıh usulünde iki gelenek, fıkıh usulü mezhep ilişkileri konuları işlenmiştir.
İkinci bölümde, Sünnet’in haber teorisi bağlamında değerlendirilmesi, haber teorisinin teşekkül dönemi, re’y ve hadis meselesi, Hanefi ekolleşmesi ve Hz. Peygamber ‘in (sallahu aleyhi ve sellem) otoritesi vb. konular detaylı bir şekilde işlenmiştir.
Üçüncü bölümde, Klasik Hanefi haber teorisi detaylarıyla işlenmiştir. Bu bölümde önceki bölümde İsa b. Ebân’la başlayan süreç, Cessas, Debûsi, Serahsi ve Pezdevi çizgisi üzerinden değerlendirilmiştir. Hanefi haber teorisinin ana çerçevesini oluşturan bu usûlcülerin haber teorisini nasıl temellendirdiklerini ve hangi argümanları kullandıklarını bu bölümde görmek mümkündür.
Dördüncü bölümde, üçüncü bölümde ana çerçevesi oluşturulan haber teorisinin klasik sonrası dönemde nasıl karşılandığı, gelişim gösterip göstermediği yazılan eserler üzerinden değerlendirilmiştir.
***
Genelde İslâmî ilimler, özelde ise fıkıh, usul-i fıkıh ve hadis-sünnet okumaları yapanların mutlaka okuma listelerinde bulunması gereken bir kitap olduğunu ifade ediyor. Bir kalem ve bir not defteri eşliğinde zevkli okumalar diliyoruz.
Not: Kitabın üzerine Mehmet Özşenel tarafından yazılmış eleştirisi ile beraber okunmasında fayda olacağını düşünüyoruz. (Mehmet Özşenel, Fıkıh, Mezhep ve Sünnet (Hanefi Fıkıh Teorisinde Peygamber’in Otoritesi) Hakkında Bazı Mülâhazalar, Hadis Tetkikleri Dergisi)
Diğer Kitap tanıtımlarımız:
Sünnetin Değeri ve Bağlayıcılığı
Fıkıh Usülünde Mütekellimin Yönteminin Delalet Anlayışı
