Yaptığı iş dinî açıdan bir mahzur içermeyen herhangi bir şirkete gerçek manada ortak/hissedar olmakta İslâmî açıdan herhangi bir sakınca yoktur. Ama eğer sorunuz, piyasaya arz edilen, borsada işlem gören hisse senetleriyle ilgiliyse, genel manada borsa ve hisse senetleri ile ilgili bilgi almak için “İslam Hukukuna Göre Borsa” adlı makalemizi okuyabilirsiniz.
Öncelikle şunu ifade edelim: Reel ticaret ile uğraşma imkânına sahip kimselerin borsada -yukarıdaki yazıda da değinilen bazı problemlerden dolayı- işlem yapmamasını tavsiye ederiz. Ancak reel ticaret ile uğraşma imkânına sahip olmayan, elindeki varlıkları da değerlendirmek isteyen ve bu nedenle de borsada hisse senetleri alım satımını tercih eden kimselerin özellikle dikkat etmesi gereken bazı noktalar var:
Birincisi, hisse senedi alınacak şirketlerin ana uğraş alanı helal mal/hizmet alım satımı olmalıdır. Söz gelimi, dinî açıdan alınıp satılması yasaklanmış içki, domuz eti vb. ürünlerin ticaretiyle uğraşan şirketlerin hisse senetleri alınıp satılamaz.
İkincisi, ilgili şirketin kullandığı finansman faiz olmamalı ve faizden para kazanan bir şirket olmamalı.
Üçüncüsü, gerek Türkiye’de gerekse dünya geneli İslâmî borsa hisse senetleri endekslerine (islamic index, katılım endeksleri) uygun olmalı ve bu endekslerin onay verdiği şirketler içerisinde yer almalıdır. Bu endekslere, Dünya geneli endeksler yayınlayan Down Jones Islamic Index, Russell-Jadwa Syariah Endeksi, MSCI İslami endeks serisi vb. kuruluşlar ve Türkiye özelinde katılım endeksi örnek verilebilir. Zira bu endeksler, faiz yasağı, garar, spekülasyon ve kumar, helal ve etik olmayan yatırımlar vb. pek çok açıdan gözden geçirdikleri ve izledikleri şirketleri listelemektedirler. Özellikle açık kaynaklardan ilgili şirketler hakkında bilgi edinme imkânı yoksa, endeksler bu konuda yardımcı olabileceği gibi bireysel olarak tespit edilemeyen problemleri de daha kolay tespit edebilmektedirler. Ayrıca devamlı izlemeye alınan şirketlerin gerek uğraş alanları gerek finansman açısından ilgili ilkelere uymadığında listeden çıkarılması da bu kuruluşların yaptığı önemli işlemlerden biridir…
Dördüncüsü, arındırma işlemi yapılmalı. Bazı endeksler (Down Jones ve Russell-Jadwa Syariah endeksleri gibi), listeledikleri şirketlerin İslâmî ilkelere aykırı faaliyetlerden gelir oranını sıfır olmasını dikkate alırken diğer bazıları da şöyle veya böyle –kaçınılması mümkün olmadığından veya herhangi bir zaruret durumu nedeniyle– kaynağı veya yapılan işlemin mahzurlu olması nedeniyle elde edilen gelirin (kümülatif olarak) % 5’ini geçmemesine dikkat ederler. Bu nedenle alınan hisse senetlerinden elde edilen kazancın mahzurlu olmasından şüphe edilen oranın elden çıkarılması, tasadduk edilmesi gerekir. Buna arındırma işlemi denilmektedir.
Netice itibarıyla borsada işlem yapmak pek çok açıdan mahzurlu işlemler içerse de hisse senetleri bu mahzurlardan daha uzak ve –ilgili endekslerin listeledikleri şirketlerin senetleri olmak, kısa süreli değil gerçek bir yatırım amacı gütmek vb. hassasiyetleri gözetmek kaydıyla– ihtiyaç durumunda yatırım yapılabilecek menkul kıymetlerdir. Sorunuzla ilgili olarak yukarıda ifade edilenler ile yukarıda ve aşağıda referans verilen makaleleri dikkate alarak bir tercihte bulunabilirsiniz.
Detaylı bilgi için ayrıca bkz.
- Katılım Finans Standartları: Pay ihracı ve alım satımı.
- Katılım Finans İlkelerine Uygun Faaliyet Gösteren Şirketlerin Pay Senetlerine Ait Mahzurlu Kazançları Arındırmaya İlişkin Uygulama Rehberi.
- Pay Senedi Yatırımlarından Elde Edilen Gelirlerin Arındırılmasına Yönelik Fıkhî Bir İnceleme.
