Soru Detayı: Dini bilgisi, Kur’an’dan ezberi ve kıraati cemaatten daha düzgün olan fakat rahatsızlığı nedeniyle oturak namaz kılan kişi namazda imamlık yapabilir mi?
İmamın oturarak, cemaatin ayakta durarak namaz kılmaları nâfile namazlarda (teravih, teheccüd vb.) ittifakla caizdir.[1]İbn Nüceym, Bahru’r-râik, 1/387
Farz namazlarda ise fıkıh ekollerinin farklı yaklaşımları bulunmaktadır. Hanefi ve Şafii alimlerine göre nafile namazlarda olduğu gibi farz namazlarda da (bazı kayıtlarla beraber) bu şekilde namaz kıldırılması/kılınması caizdir.[2]Fethu Bâbi’l-inâye, 1/286; Nevevî, el-Mecmû, 4/264 Malikiler, mutlak manada bunu caiz görmezken; Hanbeli alimler bunu, mahallenin imamı olup (günümüzde buna tayin edilen imam nazarıyla bakılabilir) rahatsızlığının bir süre sonra ortadan kalkacağı ümit edilen kimseler için caiz görmüşlerdir.
Farz-nafile ayrımının yanısıra imamın oturarak rükû ve secdesini yapabilme-yapamama (başka bir ifade ile imâ ile yapma) durumuna göre göre de bir ayrıma gidilmiştir. Burada dikkate alınan ilke/kural, güçlünün/kavînin zayıf üzerine binâ edilmemesidir. [3]Mevsilî, el-İhtiyar, 1/60
Bu kuraldan hareketle Hanefilere göre, farz namaz kılan kimse nâfile namaz kılana tabi/cemaat olamaz; fakat nafile namaz kılan, farz namaz kılana tabi/cemaat olabilir. Aynı şekilde rükû ve secdesini yapanın, bunları imâ ile yapana uyması caiz değildir; aksi ise caizdir.[4]Mevsilî, el-İhtiyar, 1/60; Fetâvâyı Hindiyye, 1/85
Bunu da dikkate aldığımızda:
Oturduğu yerde rükû ve secde ederek namaz kıldıran imama uymak ve onun arkasında namaz kılmak caizdir; kılınan namaz da geçerli/sahihtir. Oturduğu yerde rükû ve secdesini de yapamayan, bunları imâ ile yapan imamın ise namaz kıldırması ve cemaat olarak bu şekilde namaz kıldıran imama uyulması -yukarıda zikredilen ölçüye göre- caiz görülmemiştir. Her ne kadar bunun da yukarıdaki kural gereği caiz olmaması gerekiyor ise de bu, kuraldan istisna (istihsan) ile caiz görülmüştür. Çünkü, Allah Resûlü (sallahu aleyhi ve sellem), ruhunun ufkuna yürümesinden önce hastalığından ötürü kendileri oturmuş, arkasındaki cemaat ayakta durmuş ve böylece namaz kıldırmıştır.[5]Bkz. Mehmet Zihni Efendi, Nimet-i İslâm, 328
Geçerlilik yönü bu şekilde olmakla birlikte, cemaat içerisinde imamlık yapabilecek başka birilerinin bulunması durumunda -diğer fıkıh okullarının da görüşleri dikkate alınarak- onlardan birinin namaz kıldırması daha uygun olur. Özellikle belli bir görevlinin tayin edilmediği bir yerde namaz kılınıyorsa bu şekilde hareket etmek daha uygun olur.
**
Dipnotlar
