Tilavet secdesi, Kur’ân-ı Kerim’de on dört yerde geçen secde ayetlerinden birini okumak veya işitmek durumunda yapılan secdeye denir. Peygamberimizin, içinde secde ayeti bulunan bir sûre okuduğunda secde ettiği, sahabenin de onunla birlikte secde ettiği ve bazılarının alınlarını koyacak yer bulamadıkları rivayeti yanında bu konuya ilişkin olarak Peygamberimizin şöyle buyurduğu rivayet olunmaktadır.
“Âdemoğlu secde ayetini okuyup secde edince, şeytan ağlar ve “Vay benim halime! Âdemoğlu secde etmekle emrolundu ve hemen secde etti; cennet onundur. Ben ise secde etmekle emrolundum ama secde etmekten kaçındım, bundan dolayı cehennem benimdir.” diyerek oradan kaçar”(Müslim, iman, 35.)
Secde ayetlerinin bir kısmında genel olarak müşriklerin Yüce Yaratıcı’nın karşısında boyun bükmekten ve secde etmekten kaçındıkları anlatılmakta, bir kısmında ise müminler/muhataplar doğrudan secde etmekle emrolunmaktadır. Secde ayetlerinin bu muhtevası göz önünde bulundurulursa, bu ayetleri okuyan veya işiten kimsenin secde yapması, hem emre itaat etmek hem de secde etmekten kaçınanlara tepki göstermek ve onlara muhalefet etme anlamına gelmektedir. Bu bakımdan, tilavet secdesiyle yükümlü olabilmek için her şeyden önce, dinlenen ayetin secde ayeti olduğunun bilinmesi gerekir. Dinlediği ayetler arasında secde ayeti bulunduğunu bilmeyen kişinin secde etmesi gerekmez.
Secde ayetini okuyan veya işiten her mükellefin secde etmesi gerekir. Tilavet secdesi yapmak, Hanefîlere göre vacip, diğer üç mezhebe göre ise sünnettir.
Tilavet secdesi şöyle yapılır:
Başta tilavet secdesi yapacak kişinin abdestli, üstünün başının temiz ve avret yerlerinin de örtülü olması şarttır.
Tilavet secdesi yapmak niyetiyle abdestli olarak kıbleye dönülür ve eller kaldırılmaksızın “Allahu Ekber” diyerek secdeye varılır. Üç kere “Sübhane Rabbiyela’la” denildikten sonra yine “Allahü Ekber” diyerek kalkılır. Bu secdede aslolan, yüzün yere konulması, yani secde edilmesidir. Secdeye giderken ve kalkarken “Allahu Ekber” ve secde esnasında “Sübhane Rabbiyela’la” denilmesi sünnettir.
Aynı şekilde secdenin oturduğu yerden değil de, ayaktan yere inilerek yapılması, secde yapıp oturmak yerine ayağa kalkılması ve secdeden kalkarken “Semina ve eta’na Gufraneke Rabbena ve ileykelmasir” denilmesi müstehaptır.
Tilavet secdesini hemen yerine getirmek mecburiyeti olmamakla birlikte, bu secdenin anlamına ve amacına uygun olan davranış, mümkünse secdenin hemen o anda yapılmasıdır.
Secde ayetlerinin hangileri olduğunu görmek için şu ayetlere bakılması ve bu ayetlerin meallerinin okunması uygun olur: Araf 7/206; Ra’d 13/15; Nahl 16/49; İsra 17/107; Meryem 19/58; Hac 22/18; Furkan 25/60; Neml 27/25; Secde 32/15; Fussılet 41/38; Sad 38/34; Necm 53/62; İnşikak 84/21; Alak 96/19.
*Bir Müslümanın Yol Haritası
