Eşek Sütünün Hükmü Nedir?

Hayvanların sütleri hüküm olarak onların etlerine tabidir. Yani hayvanın etinin mubah, mekruh veya haram olmasına göre, sütün hükmü de değişecektir. Buna göre eti helâl olan bir hayvanın sütü de helâl, eti haram olan bir hayvanın ise sütü de haram olacaktır.^{[1]Merginânî, el-Hidâye, IV, 78; Hattâb, Mevâhibu’l-celîl, I, 129; Rafiî, el-Azîz şerhu’l-vecîz, I, 186; Buhutî,Keşşâfu’l-kınâ,  I, 195.} Hanefî mezhebine göre at sütü bu genel hükümden istisna edilmiştir. Çünkü mezhebin sahih olan görüşüne göre at eti tahrimen mekruh olmasına rağmen, onun sütü mubah görülmüştür.^{[2]Aynî, el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye, X, 715-716; XI, 428-429.} Fakat İmam Ebû Hanife’den at sütünün mekruh olduğu yönünde bir görüş de nakledilmiştir.^{[3]Zeylaî, Tebyînü’l-hakâik, VI, 10; İbn Nüceym, el-Bahru’r-râik, VIII, 207.}

Evcil eşek eti yemek, dört mezhep tarafından da haram görülmüştür.^{[4]İbn Kudâme, el-Mugnî, XI, 66; Nevevî, el-Mecmu’, IX, 6; Aliyyü’l-kâri, Fethu bâbi’l-inâye, III, 66; Vehbe Zühayli, el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhû, IV, 146.} Zira konuyla ilgili gelen hadis-i şeriflerde açık olarak eşek etinin haramlığı ifade edilmiştir.

Bütün bu rivayetlerden de anlaşılacağı üzere eşek etini yemek haramdır. Hatta İbn Hazm, evcil eşek etinin haramlığına dair dokuz farklı sahabeden gelen senetlerin güneşin varlığı gibi kesin olduğunu, hatta bu konuda tevatür bulunduğunu, dolayısıyla hiç kimsenin bunun hilafına görüş bildirmesinin mümkün olmayacağını ifade etmiştir.^{[5]İbn Hazm, Muhallâ, VII, 407.} Hayvanların sütleri de etlerine kıyas edildiğine göre, eşeğin sütü de haram olacaktır.

Burada tedavi için bu sütün kullanılmasının caiz olup olmayacağı akla gelebilir. Hemen ifade etmek gerekir ki, Peygamber Efendimiz (sallallâhu aleyhi ve sellem), إِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ الدَّاءَ وَالدَّوَاءَ وَجَعَلَ لِكُلِّ دَاءٍ دَوَاءً فَتَدَاوَوْا وَلَا تَدَاوَوْا بِحَرَامٍ “Şüphesiz ki Allah, her dert için bir deva yaratmıştır. O halde tedavi olunuz. Fakat haram şeylerle tedavi olmayınız.” (Ebû Dâvud, Tıbb 11) buyurmak suretiyle haramla tedavi olmayı yasaklamıştır.

Başka bir hadis-i şerifte ise Süveyd b. Târık isimli sahabi, Allah Resûlü’ne gelerek içkinin hükmünü sorduğunda, Allah Resûlü onu içki içmekten nehyetmiştir. Sahabi sorusunu tekrarlamış ancak yine aynı cevabı almıştır. Sahabinin, içkinin bir tedavi çeşidi olduğunu söylemesi üzerine ise Allah Resûlü’nün cevabı şu şekilde olmuştur: لاَ وَلَكِنَّهَا دَاءٌ “Hayır o bir tedavi değil, bilakis derdin ta kendisidir.” (Müslim, Eşribe, 12)

Hadis-i şeriflerden de açık olarak anlaşılacağı üzere İslâm, haram ve necis maddelerle tedavi olmayı yasaklamıştır. Bununla birlikte Cenâb-ı Hak,  وَقَدْ فَصَّلَ لَكُمْ مَا حَرَّمَ عَلَيْكُمْ إِلَّا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ “Allah size haram kıldığı şeyleri açıkça bildirmiştir; ancak çaresiz kalıp da zaruret miktarı yemeniz müstesnadır” (En’âm sûresi, 6/119). Yüce beyanıyla, zaruret durumunda haram şeylerden faydalanılabileceğini ifade buyurmuştur. Fakihler de, “Zaruretler, haram şeyleri mubah kılar.” kaidesiyle buna dikkat çekmişlerdir.

Fakihler genel kural olarak haramla tedavinin yasaklandığını ifade etseler de, zaruret durumlarında belli şartlarda bunun caiz olacağını ifade etmişlerdir.^{[6]Molla Hüsrev, Dürerü’l-hükkâm, 1/319; Nevevî, el-Mecmu’, 9/50.} Buna göre özetle, söz konusu haram veya necis maddenin kullanılmaması durumunda insan sağlığının tehlikeye girmesi, bu ilacın şifa vereceğinin bilinmesi, onun yerini tutacak helâl bir alternatifin bulunmaması ve son olarak bunu uzman ve güvenilir bir Müslüman doktorun tavsiye etmesi durumunda bunun kullanılabileceği ifade edilmiştir.

Eşek sütünün tedavi maksadıyla kullanılmasında da bu şartlar geçerlidir. Bunun kullanılmasının bir zaruret haline gelip gelmediğini araştırmadan, hemen haram kılınan bu sütün kullanılması caiz olmayacaktır. Eğer bunun kullanılmasında hakikaten bir zaruret bulunursa, ancak bu takdirde onun kullanılmasına ruhsat tanınabilir.