Hayvanların kısırlaştırılması caiz midir? Hangi havyanlar kısırlaştırılabilir?

1,K

Hayvanların kısırlaştırılması caiz midir? Hangi havyanlar kısırlaştırılabilir?

Değerli kardeşimiz,

---

Kısa Cevap:

Hayvanların yaratılışlarına, üreme ve çoğalmalarına keyfî olarak müdahale etmek doğru değildir. Her canlının kendi doğal yaşam şartları içerisinde yaşamını devam ettirmesi asıl olandır. Meşru bir gerekçe olmaksızın hayvanların doğal yaşam şartlarına ve üreme-çoğalma gibi tabii hallerine müdahale edilmemesi gerekir.

Genel olarak hayvanların kısırlaştırılması meselesinde, etinin güzelleşmesini sağladığı gerekçesiyle eti yenen hayvanların kısırlaştırılması caiz görülmüştür. Binek hayvanlarından atların ise ilke olarak kısırlaştırılmalarının caiz olmadığı ancak bir maslahat ve fayda varsa kısırlaştırılabileceği şeklinde hükme bağlanmıştır. Bunlar dışındaki hayvanların durumu hakkında ulemanın birbirinden farklı yaklaşımları olmuştur.

**

Detaylı Cevap:

Hanefi mezhebine göre, bütün hayvanlar -bir fayda ve maslahat sağlaması veya bir zararı gidermesi kaydıyla- kısırlaştırılabilir.^{[1] İbn Mâze, el-Muhîtu’l-burhânî, 5/376; Haskefî, Dürru’l-muhtar, 660; el-Fetâvâ’l-hindiyye, 5/357; İbn Abidin, Reddu’l-muhtâr, 6/388; el-Fetâvâ’l-hindiyye, 5/357.} Herhangi bir maslahat ve menfaatin varlığında kısırlaştırılmaları caiz, bir maslahat yok ise caiz değildir.^{[2] İbn Mâze, el-Muhîtu’l-burhânî, 5/376.} Fıtrata müdahale olarak zikredilen وَلَآمُرَنَّهُمْ ‌فَلَيُغَيِّرُنَّ ‌خَلْقَ ‌اللَّهِ “… onlara emredeceğim de Allah’ın yarattığını değiştirecekler”  (Nisa, 4/19) ayeti ile bu anlamdaki hadisler, insanla ilgilidir.^{[3] Serahsî, el-Mebsût, 15/134; İbn Mâze, el-Muhîtu’l-burhânî, 5/376. عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ أَنَسٍ، قَالَ: سَمِعْتُ أَنَسًا، يَقُولُ … Okumaya devam et}

Ayrıca diğer bazı rivayetler de ya sıhhati noktasında yeterli değildir ya da sahih oldukları varsayılsa bile bir neslin tükenmesini netice verecek ölçüde kısırlaştırmanın caiz olmadığına hamledilirler^{.[4] Bedreddin el–Aynî, el–Binâye Şerhu’l Hidâye, 12/241. İbn Ömer’den rivayet edilen, Hz. Ömer’in kısırlaştırmayı yasakladığı ve üremenin erkekle olduğunu … Okumaya devam et}

Bazı kitaplarda atların kısırlaştırılıp kısırlaştırılmaması da savaş aracı olmaları nedeniyle olmalıdır.^{[5] Abidin, Reddu’l-muhtâr, 6/388.} Özel olarak kedilerin kısırlaştırılabileceklerine hükmedilmesi^{[6] İbn Mâze, el-Muhîtu’l-burhânî, 5/376. Mollah Hüsrev, Düreru’l-hükkâm, 1/319; Haskefî, Dürru’l-muhtar, 660; el-Fetâvâ’l-hindiyye, 5/357.} de o dönemde pratikteki bir ihtiyacın varlığını nazara vermektedir.

Özetle ifade edecek olursak Hanefilerin, fayda-zarar ilkesi üzerinden meseleye yaklaştıkları görülmektedir. Eti yenilebilen hayvanların etini güzelleştirmesi insanlara bakan cihetiyle bir fayda-maslahat sağlamaktadır; zira bu hayvanların beslenmesinin temel maksatlarından biri, etlerinden istifadedir.^{[7] Damat Efendi, Mecmeu’l-enhur fî şerhi mülteka’l-ebhur, 2/555.} Delil olarak da Allah Resûlü’nün iki kısır koçu kurbanlık olarak kesmesi zikredilir.^{[8] Menbicî, el-Lübâb fi’l-cemʿ beyne’s-sünne ve’l-kitâb, 2/645.} Eti yenilmeyen hayvanlarda yine fayda-zarar ilkesi esas alınır.

Şafii mezhebine göre, hayvanların kısırlaştırılmasında etinin yenilip yenilememesi net bir ayrım sebebidir. Eti yenilebilen hayvanlar kısırlaştırılabilirken, eti yenilmeyen hayvanlar kısırlaştırılamazlar. Temel şart, hayvanın eti yenilebilen türden olması ve küçük yaşta uygun bir zamanda kısırlaştırılmasıdır. Kısırlaştırma gerekçesi de deneyim sahibi uzman kişilerin (bilirkişi) görüşleri nazara alınarak etin güzelleşmesi amacına yönelik bir ihtiyaçtan ileri geliyor olmalıdır.^{[9] Nevevî, el-Mecmû, 6/177; Zekeriya el-Ensârî, Esne’l-metâlib fi şerhi ravdi’t-tâlib, 1/404; Buceymîrî, Tuhfetu’l-habîb alâ şerhi’l-hatîp, 4/336.}

Eti yenilmeyen hayvanların ise ne küçüklüklerinde ne de büyüklüklerinde kısırlaştırılmaları caiz değildir.^{[10] Nevevî, Ravdâtu’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn, 2/337; Nevevî, el-Mecmû, 6/177; Zekeriya el-Ensârî, Esne’l-metâlib fi şerhi ravdi’t-tâlib, 1/404.}

Allah Resûlü’nün hayvanların kısırlaştırılmasını yasakladığına dair Beyhâki rivayeti buna hamledildiği gibi^{[11] Zekeriya el-Ensârî, Esne’l-metâlib fi şerhi ravdi’t-tâlib, 1/404. Beyhâki’nin rivayetinde “عن ابنِ عباسٍ -رضي الله عنهما فى قَولِه: … Okumaya devam et} ayrıca bu yasağın وَلَآمُرَنَّهُمْ ‌فَلَيُغَيِّرُنَّ ‌خَلْقَ ‌اللَّهِ “… onlara emredeceğim de Allah’ın yarattığını değiştirecekler” (Nisa, 4/119) ayetinin umûmuna dahil olduğu da zikredilir.^{[12] Beğâvî, et-Tehzîb fi fıkhi’l-imâm eş-Şafii, 5/211; Nevevî, Fetâvâ’n-N-nevevî, 101; Nevevî, el-Mecmû, 6/177; Şirbînî, Muğni’l-muhtac, 4/194}

Bazı Malikî kaynaklarda sadece küçükbaş hayvanlar zikredilse de genel kabule göre, eti yenilebilen bütün hayvanların, etlerini güzelleştirmesi gerekçesiyle, kısırlaştırılmalarının caiz olduğu kabul edilir.^{[13] İbn Cüzey, el-Kavânînu’l-fıkhiyye, 445; Haraşî, Şerhu muhtasari Halil, 3/236; Nefrâvî, el-Fevâkihü’d-devânî alâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî, 2/345.}

Bu hayvanların beslenilmesinin maksadı, et olarak tüketilmeleri olduğundan kısırlaştırmanın buna zararı dokunan bir tarafı olmadığı gibi etini güzelleştirmesiyle faydası dokunur.^{[14] Bedreddin el-Karafi, ez-Zehîra, 13/286; İbn Nâci, Şerh alâ risaleti İbn Ebi Zeyd el-Kayrevâni, 2/489.}

Katır ve eşek gibi hayvanlar da -fayda-zarar ilkesine göre değerlendirilerek- kısırlaştırılabilirler, ancak atların kısırlaştırılmaları caiz değildir. Zira atları beslemekten maksat, binek olarak -özellikle savaş aracı- olarak kullanmaktır. Kısırlaştırma onları zayıf düşürebileceği gibi nesillerinin azalmasını veya tükenmesini de netice verebilir.^{[15] Bedreddin el-Karafi, ez-Zehîra, 13/286; İbn Cüzey, el-Kavânînu’l-fıkhiyye, 445; İbn Nâci, Şerh alâ risaleti İbn Ebi Zeyd el-Kayrevâni, 2/489.}

Allah Resûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), iki kısır koçu kurban için keserken, atların kısırlaştırmalarını yasaklaması da bu gerekçe ile yani onların binek ve savaş aracı olmalarıyla izah edilir.^{[16] Bedreddin el-Karafi, ez-Zehîra, 13/286; Haraşî, Şerhu muhtasari Halil, 3/236; Nefrâvî, el-Fevâkihü’d-devânî alâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî, 2/345.} Kimi kaynaklarda da küçükbaş hayvanlar başta olmak üzere -atlar hariç- bütün hayvanların kısırlaştırılabileceği de ifade edilir.^{[17] Bedreddin el-Karafi, ez-Zehîra, 13/286; İbn Cüzey, el-Kavânînu’l-fıkhiyye, 445.} 

İmam Ahmed İbn Hanbel’den genel olarak kısırlaştırmayı hoş karşılamadığı rivayet edilmiştir.^{[18] Behûtî, Keşşâfu’l-kınâ, 13/183.} Hanbelilerin, eti yenilmeyen hayvanlar hakkındaki net görüşünü tespit etmek güç olmakla birlikte etin güzelleşmesi gerekçesiyle eti yenilebilen hayvanların kısırlaştırılmasını caiz gördükleri anlaşılmaktadır.^{[19] İbn Kudâme, el-Muğni, 13/371; Behûtî, Keşşâfu’l-kınâ, 13/183.}

Netice itibarıyla, besleme amaçlarından birinin etlerinden istifade etmek olduğu eti yenilebilen hayvanların, etin verimliliğini artırma vb. bir gaye ile ihtiyaç halinde belli bir oranda kısırlaştırma yoluna gidilebileceği söylenebilir. Bunların dışındaki hayvanlarda ise insanların ve hayvanların faydası göz önünde bulundurulması, ekolojik dengenin bozulmaması, süre gelen doğal yaşam şartlarına mümkün olduğunca müdahale edilmemesi kaydıyla kısırlaştırma yoluna gidilebileceği söylenebilir. Bu noktada da gerçek ve meşru bir gerekçenin gözetilmesi, konuyla ilgili uzmanların görüş ve önerilerinin alınması, keyfi olmaktan uzak kalınarak hareket edilmesi gerekmektedir.

---

Selametle kalın…

 

İlave bilgi için:

• Evde Kedi, Kuş ve Köpek Besleme