Kardeş kavgaları sosyal gelişimin tabii sonucudur. Büyükler küçük kardeşlerine karşı sorumluluğu, küçükler de yardımlaşmayı öğrenir. Ama ilişki zaman zaman sınırları aşıp çatışmaya ve kavgaya dönüşebilir. İşte o zaman çatışmanın sebepleri üzerinde durmak gerekir.
Annelerle yaptığımız çeşitli görüşme ve sohbetlerden anlıyoruz ki annelerin çocuk eğitiminde en çok sıkıntı çektikleri, zaman zaman kendilerini çaresiz hissettikleri hususlardan biri de kardeş kavgalarıdır. Biri 9, diğeri 6 yaşında iki çocuk annesi olan Arzu Hanım şöyle dert yanıyor:
Beni üzen çocuklarımın birbirleriyle sık sık kavga etmeleri. Tabii aynı zamanda birbirlerini çok da seviyorlar. Fakat ufacık bir sebepten birden ortalık karışıveriyor. Onlara nasıl yaklaşacağımı, bu huylarından nasıl vazgeçireceğimi bilemiyorum. Ben ev hanımıyım. Ev işleri ve çocuklarımın bakım ve eğitiminden başka meşguliyetim yok. Buna rağmen çocuklarımı iyi eğitememiş olmaktan endişeleniyorum. Kardeş kavgalarını önlemenin yolu nedir?
Önce şunu kabul etmek gerekir ki kardeş anlaşmazlıkları sosyal gelişimin tabii bir parçasıdır. Çocuklar sosyal davranışlarının pek çoğunu kardeşleriyle ilişkilerinde geliştirirler. Annelerinin, babalarının ilgi ve sevgisini, eşyalarını, oyuncaklarını, odalarını, yiyeceklerini birbirleriyle paylaşmayı öğrenirler. Büyük kardeşler küçükleri ile ilgilenirken sorumluluk duygusu kazanmayı, küçükler yapamadıkları konularda büyük kardeşlerinden yardım isterken saygı göstermeyi ve tek başlarına yapamadıkları şeyleri yaparken yardımlaşmayı öğrenirler. Bu arada bütün insani ilişkilerde olduğu gibi çatışmalar ortaya çıkar. Fakat bazı çocuk çatışmalarının daha gürültülü olması veya büyüklere göre daha basit nedenlerden çıkması henüz öfke, endişe, tahrip edicilik, kıskançlık gibi heyecanlarını tam olarak kontrol altına almayı öğrenemediklerinden ileri gelmektedir. Bu durum güzel eğitim alan ve güzel örnek alarak yetişen çocuklarda büyüdükçe düzelir.
Bununla beraber aile geçimsizliği olan, bu veya başka sebeplere bağlı olarak stresli aile grubuna giren ve çocuklara baskı uygulanan ailelerde kardeş kavgalarına daha sık rastlanmaktadır.
Anne ve babanın fiziki cezaya sıklıkla başvurdukları ailelerde kardeşlerin birbirlerine şiddet uygulamaları kaçınılmazdır.
Yine anne baba ve diğer büyüklerin açıkça çocuklardan birine farklı davrandıkları durumlarda kardeş kavgaları daha çok görülür.
Çocuklardan birinde çeşitli nedenlere bağlı olarak davranış problemi olduğunda bu kardeşin diğerleriyle daha çok geçim sorunu olması normaldir. Bu durumda bu davranış sorununun temeline inmek gerekir. Bazen küçük yaşlarda ortaya çıkan bir güven eksikliği ileriki yıllarda kıskançlık ve geçim problemine dönüşür. Bunu kardeş ve arkadaş ilişkilerinde görerek çözmeye çalışmak problemin ileriki yıllara taşınmasını önler.
Çocukların gelişim özelliklerine bağlı olarak şiddete başvurulmayan ailelerde de bilhassa küçük yaşlarda birbirlerine karşı şiddete başvurdukları görülebilmektedir.
Çocuklar nezle, grip gibi sağlık sorunları olduğunda veya canları başka bir şeye sıkıldığında birbirleriyle daha çok kavga edebilmektedir.
Kardeş kavgaları yukarıdaki problemlere bağlı değilse bunları normal kardeş kavgaları sayabiliriz ki bu durumda anne babanın mümkün mertebe müdahale etmekten kaçınması uygun olur. Zira kardeşler arasındaki tartışmalara fazla müdahale edildiğinde problemlerini kendileri çözmeyi öğrenemezler.
Çocuklara sakin oldukları bir zamanda aralarındaki tartışmaları çözerken seslerini fazla yükseltmemeleri, birbirlerine şiddet uygulamamaları tembih edilmeli, çocuklar güzel geçindiklerinde takdir etmelidir.Çocukların yaşları göz önüne alınmalı, büyük çocuklarla küçük kardeşlerine anlayış göstermeleri konusunda ayrıca konuşulmalıdıır. Küçüklere de, büyüklere saygı göstermeleri gereği örneklerle anlatılmalıdır.
Küçük çocuklar bağırmama ve şiddet uygulamama kurallarına zaman zaman uymayabilirler. Aşırı olmadığı takdirde bu normaldir. Fakat anne babanın kararlı tutumuyla diğer disiplin kuralları gibi bu kuralları da zaman içinde yaşları büyüdükçe benimser, geçimli olmayı da öğrenirler.
Bununla beraber çocukların zaman zaman aralarındaki problemleri çözerken anne babanın rehberliğini istemeleri tabiidir. Bunu yaparken iki tarafı sakin bir şekilde dinlemeye ve bir tarafı haklı çıkarmamaya çalışarak problemlerini sizin yanınızda çözmelerine yardımcı olabilirsiniz. Bu şekilde yaklaşımınız her iki tarafın kendi kusurunu görmesine ve kavganın sadece bir taraftan çıkmadığını anlamasına yardımcı olacaktır.
Çocuklara iletişim becerilerinin, insanlarla iyi geçimin önemi anlatılmalıdır. Diğer pek çok davranış gibi iyi geçim için gerekli davranışların çoğu okul öncesinde kazanılır. Okulöncesi çocuklar onların anlayabileceği dille konuşulduğunda hatalarını çok güzel bir şekilde görebilmektedir.
Farika Teymur Artır
