Evet, Kur’ân-ı Kerim’de hem “iki doğu” ve “iki batının”, hem de “doğuların” ve “batıların Rabbi” ifadeleri vardır. Bu âyetlerin mealleri şöyledir:
رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَيْنِۚ
“O hem iki doğunun, hem iki batının Rabbidir.” (Rahmân Sûresi, 55/17.)
فَلَٓا اُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ اِنَّا لَقَادِرُونَۙ عَلٰٓى اَنْ نُبَدِّلَ خَيْرًا مِنْهُمْۙ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ
“Hayır, Allah’ın nizamı onların sandığı gibi değildir! Doğuların ve batıların Rabbine yemin ederim ki, Biz onların yerine kendilerinden daha hayırlı insanlar getirmeye kadiriz. Bizim elimizden kurtulan, gücümüzün yetmediği hiçbir şey yoktur.” (Meâric Sûresi, 70/40-41.)
Bu âyetlere göre iki nihaî batı ve doğu vardır veya doğular ve batılar vardır. Âyetler bunların son sınırlarını göstermektedir. Mesela, yazın güneşin doğup-battığı yerler ile kışın güneşin doğup battığı yerler farklı farklıdır. Yazın en uzun gününde güneş, en uzak batıdan batıp, en uzak doğudan doğar. Kışın en kısa günlerde ise en yakın noktadan doğar ve en yakın noktadan batar. Bu durumda güneş her gün değişik bir doğudan doğmaktadır ve dolayısıyla da güneşin ayrı ayrı doğuş yerleri söz konusudur.
Aynı şekilde, her gün değişik bir noktadan batmakla güneşin ayrı ayrı batış yerleri meydana gelmektedir. Neticede, en uzak doğu ve en uzak batı açıları içinde değişik doğular ve batılar bulunduğundan “İki doğunun ve iki batının Rabbi” veya “Doğuların ve batıların Rabbi” denilmektedir.
Bu ifadeden şunları da anlayabiliriz. İki doğu ile iki batı, kış ve yaz günlerinin en kısa ve en uzun günleri olabilir. Yahut dünyanın yarıküresidir. Güneş bir yarıkürede doğarken, diğer yarıkürede batmaktadır. Bu durum insanlara şunları düşündürür:
- Güneş, Allah’ın emriyle doğar ve batar; bu doğup batma, her gün farklı açılarla gerçekleşir.
- Dünyanın da güneşin de Rabbi O’dur. Bunların ayrı ayrı sahipleri olsaydı, bu uyum olmazdı.
- Doğuyu, batıyı ve ikisi arasındaki her şeyi yaratan Allah’tır. Kâinatın hikmetli nizamının sahibi de ancak O’dur.
Kaynak: Kur’an İklimine Seyahat, Dr. Muhittin Akgül