Lügatte, mühürlemek, sona erdirmek ve bitirmek manalarına gelen hatim, ıstılahta Kur’ân-ı Kerim’i başından sonuna kadar okuyup bitirmeye denmektedir. Bir kimsenin Kur’ân-ı Kerîm’i hatmetmesi demek, Kur’ân’daki 114 surenin tamamını okuyup bitirmesi demektir. Hatim, Kur’ân’ı yüzünden okumak suretiyle yapılabileceği gibi, ezberden okumakla da yapılabilir.
Kur’ân-ı Kerîm’i okumanın fazîletine dair Peygamber Efendimiz’den pek çok hadis nakledilmiştir: “Ümmetimin ibadetinin en faziletlisi, Kur’ân okumaktır” (Suyûtî, Câmiu’s-Sağîr, 1/51), “Evlerinizi namaz kılmakla ve Kur’an okumakla nurlandırınız” (Suyûtî, Camiu’s-Sağîr, 2/188).
Bunlardan başka olarak, Kur’ân okunan yere melekler, rahmet ve huzurun indiği, Kur’ân okuyanın misk kabına benzediği, Kur’ân okumanın gıpta edilecek bir durum olduğu, Kur’ân’ı ezberleyenlerin toplumun en şereflileri olduğu söz konusu hadislerde anlatılan hususlardır. Bu nedenle sahabe Kur’ân okumaya büyük önem vermişler ve sabah evden çıkmadan önce bir miktar Kur’ân okumaya büyük önem vermişler ve sabah evden çıkmadan önce bir miktar Kur’ân okumayı alışkanlık haline getirmişlerdi.
Hatmin faziletleri hakkında da Peygamber Efendimiz’den birtakım hadisler nakledilmiştir. Ebû Hüreyre’den nakledilen bir hadiste, bir adamın kalkıp, ey Allah’ın Rasûlü, hangi amel daha faziletlidir veya hangi amel Allah’a daha sevimlidir, diye sorduğu, Efendimiz’in de: “Konup göçendir ki, Kur’ân sâhibi (hâfız) Kur’an’a evvelinden başlar, sonuna kadar okur, sonundan başlar, evveline döner ve hatmeder. Böylece o, her zaman konup göçer” buyurduğu anlatılmaktadır (Hâkim, Müstedrek, 1/562). Enes b. Mâlik’ten rivayet edilen bir hadiste de Hz. Peygamber: “Amellerin en hayırlısı, Kur’an okumaya başlamak ve hatmetmektir” buyurmuşlardır (Kurtubî, Tezkâr, 127). Onun için Müslümanlar, sahabe döneminden bu yana hatim indirmeyi, yani Kur’ân’ı baştan sona kadar okumayı bir alışkanlık haline getirmişlerdi. Nitekim “arza” olayı da bu geleneğin dînî dayanağını oluşturmaktadır.
Burada önemli olan diğer bir nokta da, Kur’ân-ı Kerîm’in yüce manalarını ve ondaki hikmetleri düşünerek okumaya çalışmaktır. Kur’ân okuyan kişinin dili lafızlarla meşgul olurken, kalbi de o lafızların manalarını düşünmekle meşgul olmalıdır. İbni Abbâs şu sözleriyle bu konunun önemini dile getirmiştir: “Âğır ağır, manasını düşünerek bir sure okumayı, Kur’ân’ın tamamını okumaktan daha çok severim” (Ebû Şâme, el-Mürşidü’l-Veciz,197).
Kur’ân okuyan kişi, rahmetle ilgili bir ayet okuduğunda gönlü mesrur olur ve Allah’ın kendisine de o rahmeti vermesi için dua eder. Bir azab âyeti okuduğunda da durur, o âyetin mânâsı üzerinde düşünür, o âyet kafirlerle ilgili ise, kendisinin iman üzere olduğunu itiraf eder ve “Allah’a inandık, sadece O’na” der, sonra da kendisini Cehennem azabından koruması için Allah’a dua eder (Zerkeşî, el-Burhân, 1/450). Kur’ân tilaveti böylece canlılık kazanır, okuyucu dâima Kur’ân’ın kendisine hitap ettiğinin bilincinde olur. (Erdoğan Pazarbaşı)
Hatmin değişik kişilere dağıtılarak okunmasının kaynağını bilemiyoruz. Ama bilmek de zaruri değildir. Çünkü Kur’ân’ın farklı kişiler tarafından hatmedilmesinin dinen bir sakıncası yoktur.